Wageningen op Wandelkaart van Arnhem en omstreken (1888), A. Braakensiek (Bron: Gelders Archief).

Voor gemeente Wageningen werken wij momenteel aan het “wallenpad”: een rondgaande wandeling langs de stadsgracht. Carla Oldenburger-Ebbers heeft in 1988 een artikel aan de ontwikkeling van de plantsoenen van Wageningen besteed, alsmede de rol van K.G. Zocher daarbij. Eerder was een plan van J. Hogeweg uit 1853 (de latere ontwerper van het Oranjepark in Apeldoorn!) door de gemeente afgewezen. Een plan van K.G. Zocher uit 1854 werd wel goedgekeurd, waarna het ‘Noorderplantsoen’ werd gerealiseerd. In 1858 werd besloten ook aan de westzijde van de stad een parkaanleg voor het ‘Distelkamp’ door K.G. Zocher te laten realiseren. Hiervan bestaat het deel langs de stadsgracht nog, dat bekend is als het ‘Emmapark’.
Van beide ontwerpen en gerealiseerde parken zijn weinig gegevens over de beginjaren (1856-1900) voor handen, alleen veel foto’s en prentbriefkaarten van na ca. 1900. Een detail uit een Wandelkaart door A. Braakensiek geeft enige duiding, doch maar beperkt inzicht in de beoogde groenaanleg.

Weet iemand meer? Of heeft iemand mogelijk ooit ontwerptekeningen gezien?
Kees van Dam

Willem Zieleman stuurde intrigerende foto’s en wat achtergrondinformatie.

Het is een set foto’s gemaakt door mevrouw Van Lawick van Pabst – Doude van Troostwijk, destijds (1964) intendant van paleis Het Loo. Ze maakte deze foto’s in ‘Klein Zwitserland’ op Het Loo. Die naam is op geen enkele kaart terug te vinden. Wat je ziet zijn allemaal resten van de baroktuin. Interessant zou zijn om uit te zoeken of het hier gaat om een bewust gecreëerd ruïne-ensemble. De naam ‘Klein Zwitserland’ werd gebruikt voor de omgeving van de Willemstempel en de nu verdwenen Louise-tempel. Pal naast het bergje waarop de Louise-tempel stond liggen nog goed zichtbare slenken, uitlopers van de diepere ijstijd-slenken in het achterpark. En de stenen restanten van de baroktuin zullen zeker ook een inspiratie voor een rotsachtig landschap zijn geweest. Die brokken zijn daar in 1809 gedeponeerd door baron Tengnagell, die als intendant van Lodewijk Napoleon de taak had de restanten van de baroktuin af te voeren. Die kwamen deels terecht in een wal tegen het sterrenbos bij de Willemstempel.

Het bergje van de Louisetempel is te vinden in de hoek van het ‘Frederiksbos’, het rechthoekige sterrenbos grenzend aan de ‘Hoge Dries’, het open terrein (ooit bouwland) westelijk van Het Oude Loo.

Willem heeft nog grondig gezocht naar een plek die leek op de foto’s, maar helaas, verdwenen. Wel zie je op alle oude paden verharding van puin en stenen, waarvan veel denkt hij in de jaren ’60 en 70 is opgeruimd, in het kader van een zekere rationalisering.

Het is nog steeds een bijzonder gebied, met de sprengen uit 1517, de twee sterrenbossen waarvan de aanleg teruggaat op de periode van de Koning-Stadhouder, een aantal zeer oude dennen die eind 18de eeuw zijn geplant en dus getuige zijn van de veranderingen van Philip Willem Schonck onder stadhouder Willem V.

Ons toegestuurd, dus delen:

I cordially invite you to the 30th Jubilee Edition of the International Scientific Conference on Garden Art and Historical Dendrology, which will be held on October 19-21, 2023. Conference title: Sustainable development goals in managing the cultural and historic landscape. [zie hier]

The aim of the conference will be to discuss the idea of sustainable development in relation to cultural landscapes and its elements (parks, gardens, residences, organic farms, crops, etc.). Particular emphasis will be placed on the development of conservation, ecological, climatic, planning and landscape aspects. It is a continuation of reflections related to the identification of current problems and challenges in maintaining and protecting the cultural heritage of cities, villages, open areas and historic gardens. It will also be important to emphasize the sustainability of landscapes and their self-sufficiency as well as biodiversity at different scales. These considerations are in response to local and national as well as global efforts to preserve valuable landscapes for future generations.

I hope that it will be our joint celebration and each of you will find time to participate.

Registration link: https://konferencjaogrodowa.pk.edu.pl/register/

Yours faithfully
D.Sc. Ph.D. Arch. Katarzyna Hodor, Prof. PK
Conference Scientific Organizer

Foto Walther Schoonenberg, 2019

Maandag 7 augustus jl. is heel plotseling onze Cascade-vriendin Jenny Bierenbroodspot overleden. Onbegrijpelijk, zo’n vitaal, opgewekt en altijd positief persoon. De Amsterdamse monumenten-wereld was en is nog steeds in shock. Ze was er juist zo trots op zo gezond te zijn, tenniste nog (zelfs competitie), fietste nog (valt niet mee in Amsterdam), en reed met het grootste gemak even naar Oost-Duitsland om bijvoorbeeld de tuinen van Muskau te bezoeken.
Jenny ging in 1961 geografie in Amsterdam studeren en studeerde af in historische geografie. In de jaren zeventig kwam zij als vrijwilliger bij Heemschut op de redactie te werken. Daar kwam zij ook in contact met de NV Stadsherstel Amsterdam en de Stichting Diogenes (en haar vrienden, de Ver. Vrienden Amsterdamse Binnenstad), beide instellingen begaan met de verloederde Amsterdamse binnenstad. Nog iets later, in 1980, kwam de Nederlandse Tuinenstichting tot stand, zich realiserende dat huis en tuin een eenheid vormden.

Als historisch geografe was zij zich al vroeg in de jaren zeventig bewust van de historische structuur van de stad Amsterdam. Zij ijverde toen (samen met Geurt Brinkgreve, oprichter van Stadsherstel en Diogenes) voor het weer open graven van gedempte grachten en tegen het parkeren in keurtuinen (de tuin van het Huis Bartolotti was de aanleiding).

Jenny deed haar intrede in de Monumentenraad (later de Raad voor Cultuur) begin jaren tachtig. Deze Raad is het wettelijke adviesorgaan van de regering en het parlement op het gebied van kunst, cultuur en media, en laat zich door tijdelijke commissies voorlichten over bepaalde onderwerpen. Jenny zat in de Raad en na enkele jaren trad zij ook toe tot de Raadscommissie Buitenplaatsen, die in 1978 was opgericht. De taak van de Raad was de minister te adviseren over de eventuele rijksbescherming van buitenplaatsen, op grond van nog aanwezige historische tuinontwerpen en -plattegronden en de waardering daarvan in het veld. Het was een taak waar de commissie tot 1996 mee bezig is geweest. Bijna alle buitenplaatsen in Nederland zijn toen bezocht en Jenny’s kennis en enthousiasme voor historische tuinen is toen ontstaan. Vanwege haar verdiensten voor de Raad voor Cultuur en voor Amsterdam werd Jenny in 1997 benoemd tot ridder in de Orde van Oranje Nassau.

In het spoor van de oprichting van bovengenoemde organen, werden na 1980 veel meer verenigingen en stichtingen tot bescherming van historische architectuur opgericht, het Cuypersgenootschap in 1984 (19de-eeuwse architectuur), Ver. Terebinth in 1986 (historische begraafplaatsen), Cascade in 1987 (historische tuinen) en de Donderberggroep in 1993 (follies, vermaaksarchitectuur e.d.). Van alle is Jenny enthousiast en trouw lid geweest. Voor het Cuypersgenootschap heeft ze in de redactie van De Sluitsteen en het Jaarboek gezeten; in die ‘functie’ zijn door haar onaflaatbare inzet (samen met anderen) onder meer de Posthoornkerk, de Vondelkerk en de Duif van de sloop gered. Ook speelde zij een belangrijke rol in het behoud van het Binnengasthuisterrein.

Na en naast haar nieuwe studie kunstgeschiedenis (1998-2002) bleven al deze mooie onderwerpen Jenny bezighouden. Het aantal ‘met anderen geredde’ gebouwen is niet te overzien. Ook schreef ze met Margriet de Roever het standaardwerk ‘De Begraafplaatsen van Amsterdam’

Het enige initiatief dat niet gelukt is – maar dat lag niet aan Jenny – is de oprichting van het Nederlandse Tuinmuseum. Een stichting met die naam is wel opgericht en er is hard naar een ruimte gezocht (Huis Elswout, kasteel Loenersloot en een schuur in het Vondelpark hebben de revue gepasseerd), maar het was nog te vroeg en de in aanmerking komende instanties waren nog niet rijp voor dit idee. Een schone taak en geheel passend in de geest van Jenny is dus nog voor het Tuinhistorisch Genootschap Cascade weggelegd.

Tenslotte, haar familie was haar alles. Onze gedachten gaan uit naar haar kinderen en kleinkinderen aan wie ze zoveel liefde heeft gegeven. Lieve Jenny, we zullen je missen.

Verder lezen? Zie o.a. de artikelen in het tijdschrift Binnenstad.

[Rapport inzake de demping van de stadswateren]  (1974) (PDF-bestand)
[Grachtentuinen of parkeerplaatsen?] (De Lamp 35, dec. 1975)
[Het Cuypers Genootschap] (Binnenstad 138, febr. 1993)
[Interview met Jenny Bierenbroodspot] (Binnenstad 245, maart 2011)
[De vroege waardering van het Binnengasthuis] (Binnenstad 301, febr. 2021)

Carla Oldenburger
11 augustus 2023

Koepel Vijf kijkjes 1862 op den Lochemschen berg (Bron: Erfgoedcentrum Zutphen)

Gewoon even vakantiekaartjes. Neen niet van mij.

Belvedère Lochemse Berg (Bron: Erfgoedcentrum Zutphen)

Niét de Belvedère Lochemse Berg, maar Stads-Belvedere op de Paasberg; tegenwoordig staat hier een watertoren met dakterras (Bron: Erfgoedcentrum Zutphen)