Je komt ze genoeg tegen, van die oude bepalingen die betrekking hebben op boomvernielingen of boomvandalisme of wat is het woord? Hier eentje uit 1803: Publicatie van het Staats-Bewind, betreffende het bederven, beschadigen en vernielen der houtgewassen en boomen, enz. van 26 april 1803.

Dat die geenen, welken overtuigd zullen worden met sabels, bijlen, messen of andere scherpe instrumenten aan de houtgewassen … gesneeden, gekapt, gehakt of iets dergelijks gedaan, of dezelve uitgetrokken zullen hebben … met eene strenge geeseling gestraft zullen worden, en andermaal dit doende, boven eene tweede geeseling met een confinement [opsluiting] of bannissement [verbanning] gestraft zullen worden…
Dat indien kinderen, beneden de veertien jaren, zich schuldig mogten maken, aan het hier voren … de ouders en voogden … aanspreekelijk zullen zijn; daar de rechter verder zal oordeelen … met detentie te water en brood gestraft zullen worden.

Vogelvluchtperspectief van rond 1750 van het kartuizerklooster te Roermond (Bron: website Werkgroep Historie Angerenstein)

Op internet toevalligerwijze tegen deze afbeelding aan gelopen. Hij spat sowieso van het scherm (groot weergeven), de tuininvulling trekt het oog, maar het is vooral de tegenstelling die pakt. Een klooster en die siertuininvulling. Het is het kartuizerklooster van Roermond, eenzelfde tekening zit in de RCE beeldbank. Ik lees: Het is een contemplatieve orde van kluizenaars die toch in gemeenschap willen leven. Hun samenlevingsverbond is een compromis tussen afzondering (kluis) en gemeenschap. Zij verblijven alle dagen in afzondering behalve op zondag. Dit is ook aan de gebouwen te herkennen: aparte kluizenarijen in door muren omsloten tuintjes die door lange gangen met elkaar verbonden zijn.
Op de afbeelding hebben de tuintjes ook allemaal een sierinvulling of in ieder geval sierpatronen.

Omdat Roermond uiteindelijk als Spaans Opper Gelre aan de Zuidelijke Nederlanden, kon het klooster blijven voortbestaan. Na de Oostenrijkse Successieoorlog kwam het bij Oostenrijk. In 1783 werd het klooster opgeheven.

(OVERGENOMEN)

Bijltjesdag: veel eigenaren en beheerders zien zich genoodzaakt kritisch naar hun bomen te kijken omdat ze er zichtbaar slecht bij staan of onverhoeds tegen de vlakte gaan. Klimaatverandering en droogte worden vaak als oorzaak genoemd. Maar is dit wel het hele verhaal? En welke soorten kies je als kap en herplant onvermijdelijk zijn?

De sprekers gaan tijdens het platform in op de effecten van klimaatverandering op onze bomen en op maatregelen om de groeiplaats te verbeteren. Verder bespreken we graag de vraag en het aanbod van duurzaam plantmateriaal met u, waaronder het vermeerderen van eigen bomen.

Voor tijden, sprekers, bijdragen enz, klik hier. Aanmelden is noodzakelijk om de link toegestuurd te krijgen om digitaal te kunnen gaan deelnemen.

Den Aalshorst bij Dalfsen geldt als één van de best bewaarde Overijsselse buitenplaatsen uit de 18de eeuw. Het door grachten en vijvers, moes- en siertuinen, kleine landschapsparken, statige lanen, romantische zichtkanalen, dichte houtwallen, groene landbouwgronden en karakteristieke boerderijen omgeven landhuis ademt continuïteit. Deze publicatie, die verschijnt ter gelegenheid van het driehonderdjarig bestaan van het huis, is gewijd aan de rijke historie van het landgoed, vanaf het prille begin als boerenerf in de middeleeuwen tot de huidige tijd. Centraal staat de zoektocht naar wat er is achtergebleven van de leefwereld van de mannen en vrouwen die hier vroeger hebben gewoond en gewerkt. Dit boek laat zien dat Den Aalshorst anno 2020 een levend geschiedenisboek is, waar binnen het ensemble van buitenhuis, bijgebouwen, tuinen, parkbossen en weilanden de sporen van het verleden nog tastbaar aanwezig en goed herkenbaar zijn.
Voor inhoudsopgave en meerdere spreads, klik hier.

Jan ten Hove, Landgoed Den Aalshorst. Levensverhaal van een landgoed, ISBN 9789462622876, € 37,50, 442 p.

(OVERGENOMEN)
Op donderdag 20 mei van 14.00 tot 16.30 uur vindt plaats het tweetalig webinar ‘Noordelijke Lustwarande: Steenhuizen en Stinzenplanten’. Kennisdeling, actuele ontwikkelingen en vraagstukken over beheer en onderhoud staan centraal tijdens dit webinar. Korte presentaties van onder andere dhr. Hans Helmut Poppendieck (D) en Heilien Tonckens (NL) worden afgewisseld met vraaggesprekken onder leiding van moderator Andrea Blome.

Voor tijden, sprekers, bijdragen enz, klik hier. Aanmelden is noodzakelijk om de link toegestuurd te krijgen om digitaal te kunnen gaan deelnemen.

1730-1740 Larenstein (Velp) (Bron: Gelders Archief).

Kort en krachtig: Larenstein. Of het nu het tegenwoordige Van Hall Larenstein is of de vroegere Bosbouw- en Cultuurtechnische School Larenstein was, Larenstein alleen was en is afdoende. Vanaf 1975 is het met een hbo- en een mbo-tak gevestigd op het voormalige landgoed Larenstein. Oude advertenties van landgoed of hofstede Larenstein was ik eerder al wel tegengekomen en met de vogelvlucht in de serie van het eerdere bericht komen tekst en beeld nu bij elkaar.

Zo staat in de Leydse courant van 24 april 1754: ‘Men presenteerd uit de hand te verkopen, om zes weken na den verkoop te leeveren, het zeer aangenaame landgoed, of de hofsteede genaamd Laresteyn, geleegen op Veluwen-Zoom in de provincie van Gelderland na by het Dorp Velp; in ’t Buurschap ’t Laar, omtrent een klein uurtje van de stad Arnhem, en in circa ter helfte van de weg tusschen de vrye en hooge Heerlykheid Rosendaal en het plaisante Clarenbeekse Bosch, zynde het zelve landgoed jegenswoordig met den aankoop van genoegsaame landeryen groot ongeveer dertien en een half Morgen en vier en ’t negentig Roeden, waar van ruim vyf Morgen geapproprieerd is tot nut en cieraad der Hofsteede, en het overige tot weyland, met derzelver nieuwe moderne Heeren Huyzinge met diverse fraaye groote vertrekken en commodieuse appartementen, waar van de drie grootste kamers cierlyk behangen zyn, hebbende het Huys van vooren en agter ’t gezigt over de gantsche Plaats; voorts met derzelver Visryke Vyvers, en nieuw aangelegde Kanaalen van leevendig water, formeerende diverse Cascades; lommerryke Starrebossen, groote beschilderde Turkse Tent, Speelhuyzen, Menagerie, dubbelde Berceaux, tuynmans wooning, en melkhuys, stalling voor paarden en koebeesten, en andere gemakken; en verders de Thuyn rykelyk beplant en voorzien van Fransse en andere weldraagende fruytboomen; considerabele meest nieuw aangelegde Moestuynen; een geheele nieuwe Bogaard, Broeybakken &c.; alle in fraaye Beuke en Doornehagen; of met wyde Gragten afgeperkt, en met een cierlyk Voorpleyn van Lindeboomen beplant, met den inventaris der Thuyn-Cieraden en Gereedschappen daar toe behoorende, onder welke uitmunten eene groote party, en dus ryke voorraad van uitgeleezene occidentaalse Hoorens, Schelpen en Zeegewassen; ook met of zonder koets, wagen, karren, paarden en koebeesten…‘.

Een advertentie om na inzoomen naast de tekening te houden!, klik hier.

De Turkse Tent wordt ook in een advertentie uit 1750 genoemd, maar niét meer in één uit 1789.
Jan Holwerda

De Turkse Tent van Larenstein, uitsnede bovenstaande tekening.

Cantonspark (Baarn)

(OVERGENOMEN)

KNOB Collegetour ‘Groen erfgoed’
Donderdag 20 mei 2021
16:00 – 17:30
Online via Zoom

Op donderdag 20 mei vanaf 16.00 uur organiseert de KNOB alweer de zesde lezing in de KNOB Collegetourreeks. Dit keer gooien we het over de groene boeg en neemt landschapsarchitect Peter Verhoeff van Stichting In Arcadië het woord. Deelname is gratis, u kunt zich nu registreren.

Peter Verhoeff neemt ons mee in het onderzoek en ontwerp van twee uiteenlopende projecten. Allereerst zal het Kooibos van Landgoed Middachten worden besproken waarvoor historisch onderzoek is uitgevoerd. Het bos is wat betreft morfologie een zeer interessant gebied wegens zijn ligging op de steilrand waar de hogere zandgronden van de Veluwezoom overgaan in de laaggelegen broekgronden van het rivierdal van de IJssel.

Het tweede project is het Cantonspark in Baarn, een openbaar park met botanisch verleden. Stichting In Arcadië is in 2018 benaderd door de gemeente Baarn om, als voorbereiding op een restauratie en kwaliteitsverbetering van het Cantonspark, een historisch onderzoek met waardestelling op te stellen. De reden hiervan was onder andere omdat het park, ondanks de inzet van de gemeente en de Stichting Vrienden van het Cantonspark en hun vrijwilligers, in een sleetse en verschraalde toestand is geraakt. Het was de wens van de gemeente om in samenwerking met de Stichting en de nieuwe uitbater van de Wintertuin het Cantonspark te herstellen en weer de allure te geven die het ooit had.

Hoe doe je gedegen onderzoek naar groen erfgoed en welke vraagstukken spelen daarin een rol? Erfgoed vanuit de groene praktijk. Mis het niet!

Huis Vredenburg in Westervoort (Bron: RKD).

Leuk, zoekend naar heel iets anders stoot ik in de beeldbank van RKD op bovenstaande tekening. Heel kenmerkend met de tekening in bruin en de kaderlijn in bruinrood. Kende het huis niet, Huis Vredenburg in Westervoort. Het huis bestaat niet meer. Wel is er nog een voormalige boerderij, eerder waarschijnlijk een bijgebouw (zie hier). Die heel kenmerkende tekenwijze deed direct aan een serie gelijkende tekeningen in het Gelders Archief denken (zie onder). Tekeningen van Zypendaal, Presikhaaf, Mentenberg, Lichtenbeek en Klingelbeek, Den Brink en Hulkestein. Allemaal tekeningen uit de periode 1720-1743.

Tussengevoegd:  Er was direct al een reactie van Merel Havermans op de voorgaande versie van dit bericht: Wat denk je van Overhagen? Biljoen?
Gekeken. Natuurlijk die ook. Zo zie je maar, ik had in de gauwigheid bij Gelders Archief teruggezocht met ‘rode rand’. Tja dat staat in de beschrijving van 5 tekeningen en niet bij de rest. Ik kom nu tot 13 in het Gelders Archief.

Ga vooral ook inzoomen, geweldig leuke details zijn te zien. Klik hier voor RKD en klik hier voor Gelders Archief.

Verder kijkend in RKD beeldbank is er nog één. Een zeker ‘Leeuwenburg’ ‘binnen Utrecht’. Een stadshuis of twee zou ik zeggen. Misschien een voorganger van Gasthuis Leeuwenbergh te Utrecht vraag ik me op basis van googelen af. En de serie is dan blijkbaar toch breder dan de regio Arnhem alleen. Klik hier voor Leeuwenburg binnen Utrecht.
Jan Holwerda

Deze 13 in het Gelders Archief
1551 Topografisch-historische Atlas Gelderland
143 Doorwerth
144 Biljoen (Velp)
1419 Scherpenhof (Rheden)
1420 Overbeek (Velp)
1421 Overhagen (Velp)
1424 Ommershof (Velp)
1426 Larestein (Velp)
2159 Hemelsche Berg (Oosterbeek)
3011 Klingelbeek, Den Brink en Hulkestein (Oosterbeek)
3022 Lichtenbeek (Arnhem)
3024 Mentenberg (Arnhem)
3028 Presikhaaf (Arnhem)
3058 Zypendaal (Arnhem)

De groene middeleeuwen is een bron van informatie die antwoord geeft op talrijke vragen, zoals:
Wat waren de functies en de betekenis van planten, hun wortels en hun vruchten in de middeleeuwen?
Wortel en pastinaak kennen we sinds de Romeinen, maar wanneer kwamen bloemkool en spinazie op tafel?
Stoelt de hedendaagse antroposofische uitleg van de vier humeuren werkelijk op de antieke geneeskunde?
Welke planten kon men in een negende-eeuwse kloostertuin vinden?
Welke zijn de 88 planten van Karel de Grote?

En het boek gaat in op kwesties zoals:
De kleurstoffen die planten leveren voor kleding, schilderijen en wapenschilden.
De symbolische betekenis van planten in de sacrale en wereldse literatuur – van de honderd Bijbelse planten (zoals het brandende braambos) tot theaterproducties waarin maagden in bloemknoppen schuilen en volksgeloof waarbij vreemde wezens in struiken wonen.

Al deze zaken en nog veel meer komen aan bod in De groene middeleeuwen, met een hoofdrol voor het schrift en de prachtige illustraties uit talrijke boeken, waarin fantasie en werkelijkheid soms wonderlijk verweven zijn. Om het boek nog beter toegankelijk te maken, is in de 2e druk een uitgebreid register opgenomen.
Voor inhoudsopgave en meerdere spreads, klik hier.

Linda IJpelaar en Claudine A. Chavannes-Mazel (red.), De groene middeleeuwen. Duizend jaar gebruik van planten (600 tot 1600), ISBN 9789462262973, €39,95, 320 p.

Als het gaat om klimaatverandering en water is erfgoed nog nauwelijks in beeld. Een belangrijke reden is dat de erfgoed- en de waterwereld elkaar onvoldoende kennen. Zowel institutioneel, politiek en vooral ook als het om onderzoek en de wetenschap gaat is er weinig raakvlak. ICOMOS Nederland en de Nederlandse Kastelenstichting willen hierin verandering brengen en laten zien welke belangrijke rol erfgoed kan spelen bij duurzame oplossingen. Op verschillende buitenplaatsen en landgoederen zijn al innoverende aanpassingen gedaan.

Voor tijden, sprekers, bijdragen enz, klik hier. Aanmelden is noodzaak om een link te krijgen om digitaal te kunnen deelnemen; van de deelnemers wordt een bijdrage van € 10 gevraagd. Voor achtergrondinformatie in de vorm van een essay, interviews en artikelen, klik hier.