Huis Hemmen (1945, Hemmen)  Bron: Gemeente Overbetuwe

2019 en 2020 staan in het teken van 75 jaar Bevrijding. 4 september 1944 begon de Slag om de Schelde, 12 september 1944 was het Limburgse dorp Mesch het eerste bevrijde (kerk)dorp van NL. En op 17 september 1944 ging operatie Market Garden van start. Negen dagen later was deze operatie mislukt. De geallieerden kregen de brug over de Rijn bij Arnhem niet in handen en de Betuwe werd de grens tussen het door de Duitsers bezette noorden en het door de geallieerden bevrijde zuiden.

Huis Hemmen (ca. 1935, Hemmen)  Bron: Gemeente Overbetuwe

In die Betuwe, ten westen van het dorp Hemmen bij Zetten, lag Kasteel Hemmen. Op 23 september 1944 werd Hemmen bevrijd, in november volgde evacuatie en tussen 28 december 1944 en 5 januari 1945 was Kasteel Hemmen afwisselend in handen van de Duitsers dan wel Engelse en Canadese troepen. Op 5 januari 1945 kwam de locatie definitief in handen van de geallieerden. Locatie, want na beschietingen met fosforgranaten stonden de muren nog overeind, maar was het verder een ruïne. Deze ruïne werd de volgende dag nog verder verwoest door beschietingen door tanks, om te voorkomen dat het nog een uitvalsbasis voor de Duitsers kon gaan vormen. Toch waren er op 22 januari nogmaals gevechten. Na de oorlog werden resterende muurdelen omver getrokken; het niveau kelderverdieping resteerde.

Huis Hemmen (1946, Hemmen)  Bron: Gemeente Overbetuwe

Huis Hemmen (ca. 1935, Hemmen)  Bron: Gemeente Overbetuwe

Vanaf de jaren ’30 van de 20e eeuw viel het beheer onder Stichting het Lijndensche Fonds voor Kerk en Zending, dit nadat de laatste heer van Hemmen, Frans Godard baron van Lynden van Hemmen (1836-1931) kinderloos was overleden. Het huis werd een conferentieoord, de Oecumenische Beweging in Nederland was kind aan huis. Hoe het lijntje precies liep weet ik niet, maar het resultaat was dat de herbouwpremie na WO II door de Nederlandse overheid toegekend, niét werd gebruikt voor herbouw van Huis Hemmen. Een groot deel van de premie werd gebruikt voor de bouw van conferentieoord Hydepark te Driebergen (ook daar was het huis in WO II verloren gegaan, zij het niet door gevechten).

De Kasteeltuin van Hemmen, rechtsboven de ruïne van het Huis

In de jaren ’90 is de deels ommuurde voormalige moestuin van Huis Hemmen opgeknapt en is daar onder de naam Kasteeltuin een prachtige plek ontstaan. In 1997/1998 volgde consolidatie van de restanten van het Huis; deze geven een goed idee van de omvang van het voormalige huis als hart van het tegenwoordige Landgoed Heerlijkheid Hemmen.

Hemmen, zonder Huis en koetshuis (2019).

En zo zijn er vele voorbeelden van WO II verwoestingen, verspreid door heel het land, maar met name in Zeeland, Limburg en Gelderland. In 2011 stelde Mariëlle Bakker het NKS rapport Vernietiging en wederopbouw. Nederlandse kastelen en buitenplaatsen tijdens de Tweede Wereldoorlog op, zie hier. Dit jaar startte het project Oorlog in Arcadië, 1940-1945, zie hier. En eerder hadden we het bericht Koninklijke tuinen en Iedereen tuinier in oorlogstijd op deze website, klik hier.
Jan Holwerda