Lezingen en rondleiding Middeleeuwse tuinen.
Een middag van AWN Vereniging van Vrijwilligers in de archeologie Werkgroep Deskundigheidsbevordering

Archeo-botanische studiemiddag
Rijksmuseum van Oudheden, Leemanszaal
Rapenburg 28, 2311 EW Leiden
Zaterdag 6 juli 2019, vanaf ca. 12:00 uur
Kosten € 25,= per persoon (incl. koffie en thee)
Aanmelden cdaleboudt@planet.nl ; vermelden: naam, woonplaats, gsm-nummer
Kees Daleboudt
Dorpsstraat 21 4641 HV Ossendrecht
0164 67 26 35 / 06 38 05 73 55
cdaleboudt@planet.nl(s.v.p. vermelden: naam, woonplaats, gsm-nummer)

Net (1 juli 2019) meer details ontvangen:
• Houtvondsten, door Erica van Hees (onderzoeker/onderwijsassistent archaeo-/palaeo-botanisch laboratorium)
• Planten in de Middeleeuwse Humorenleer, door Okke Dorenbos (archeobotanicus, gespecialiseerd in oude gewassen)
• 17e-eeuwse tuinen en de Hortus van Leiden, culinair bekeken, door Claudia Vandepoel (museumkundige en gespecialiseerd in archeologie)
• Daarna rondleiding in de expositie door medewerkers van het RMO.

(OVERGENOMEN TU Delft)

Op 28 juni verdedigt Gerdy Verschuure haar proefschrift Welgelegen, Analyse van Hollandse buitenplaatsen in hun landschappen (1630-1730).

28 juni 2019 10:00
Science Centre TU Delft

In de zeventiende eeuw liet de stedelijke elite op grote schaal buitenplaatsen en landgoederen in het Hollandse laagland aanleggen. Zij verkoos de meest welgelegen plaatsen voor hun zomerverblijf met speelhuizen, bomenlanen en geschoren hagen. De voorkeur om in elkaars nabijheid te gaan wonen was veelal ingegeven door eenzelfde gebruik of vanwege een vergelijkbare stedelijke of landschappelijke beleving van de omgeving. Door identieke keuze drukte de elite hun stempel op het landschap.
Door historische kaarten en inventarisaties met verklaringen uit historische bronnen te combineren zijn de belangrijkste vestigings- en compositiefactoren met de daarbij samenhangende gebruiks- en belevingsmotieven bepaald. De analyse toont met behulp van kaarten en historische prenten aan, hoe destijds de buitenplaatsenaanleg door stedelijke en landschappelijke vernieuwingen werd beïnvloed (trekvaarten, droogmakerijen, afzandingen, jacht en wandelen, wonen in de stad aan straten en pleinen in het groen en dergelijke). Op basis van de bovengenoemde factoren en motieven zijn de meest typerende buitenplaatsenlandschappen tussen 1630 en 1730 bepaald en deze zijn samengevat in Hollands Tempe, de lustlandschappen van Holland.
In de afgelopen decennia heeft provinciaal ruimtelijk erfgoedbeleid over buitenplaatsen steeds meer aandacht gekregen voor het behoud van de omgeving van buitenplaatsen in buitenplaats- of landgoedbiotopen of buitenplaatsenlandschappen. Deze groepen buitenplaatsen, buitenplaatsenlandschappen, vormen veelal de basis voor onze groene structuren en parken in en om de steden. Voor de toekomst van deze groenstructuren is het nodig om naast de klimatologische, ecologische en economische waarden ook de cultuurhistorische en identiteitswaarden te onderstrepen. Dit onderzoek heeft een bijdrage willen vormen in het vergroten van het begrip van deze erfgoedlandschappen voor toekomstig gebruik.

Artikel ‘Buitenplaatsenlandschappen nog altijd prominent in Hollandse groenstructuur’
Proefschrift ‘Welgelegen. Analyse van Hollandse buitenplaatsen in hun landschappen (1630-1730)’ (NL proefschrift op EN webpage)

G.A. Verschuure-Stuip, Welgelegen. Analyse van de Hollandse buitenplaatsen in hun landschappen (1630-1730), ISBN 978-94-6366-183-6, 480 p. PDF

Achter Vollenhoven met een deel van de deelnemers. Foto: Sandra den Dulk

De MZN op Vollenhoven, met een 40-tal Cascadedonateurs, was geweldig. Dat woord was van toepassing op locatie, ontvangst, huis, tuin en park, rondleiding, begeleiding, drank en eten. En dan vergeet ik vast ook nog een en ander en doe ik mogelijk iets of iemand te kort, sorry.
Als dank van onze kant werd een kadastrale kaart met o.a. Vollenhoven aangeboden. Zo mooi als de ontwerpen van Van Lunteren voor Vollenhoven is deze kaart natuurlijk niet, maar voor een huisarchief is het meer dan aardig. Via een mail werd gevraagd of die kaart op de weblog / website kon worden geplaatst. Ik heb geen foto geschoten, maar kan wel iets over de kaart zeggen.

Betreffende kaart, of veldplan zoals op de kaart zelf staat, geeft Vollenhoven en omgeving weer. Het is een blad met het gebied als op de minuutplan uit 1824 (zie hier).

Aan de hand van het hoogste kadastraal perceelnummer op de veldplan is deze te dateren met in of direct na 1909. Het interessante voor Vollenhoven is de vastlegging in kaart van de schuur achter de portierswoning en de gebouwen en kassen in en aan de moestuin. Van die vastlegging is in de kadastrale archieven een veldwerk met inmeetgegevens en de nette hulpkaart te vinden; beide gedateerd met 1901 (dienstjaar 1902). Uit de rondleiding hebben we kunnen leren dat verschillende gebouwen / kassen van ouder datum zijn. Of te wel de kadastrale vastlegging is van veel later datum dan de bouwjaren. Mogelijk is de schuur achter de portierswoning van 1901 of net eerder, en is kadastrale vastlegging hiervan reden om ook de moestuingebouwen op kaart te zetten. Vervolgens heeft een complete bijwerking van de minuutplan uit 1824 geresulteerd in de veldplan van circa 1909 als aangeboden aan Vollenhoven.

De vastlegging uit 1901 en een vergelijk met de situatie uit 1824 ziet u hier onder.
Jan Holwerda

Vollenhoven op kadastraal minuutplan (1824)

Kadastrale vastlegging van de schuur achter de portierswoning (rechtsboven) en de gebouwen / kassen in en aan de moestuin (1901).

Naar aanleiding van regionale berichtgeving, dank aan Martin Slijper voor de foto’s.

De plaats Dieren kent sinds een goed jaar de Traverse Dieren, omwille van een betere doorstroming en een veilige stationsomgeving. Dit brengt met zich mee dat het autoverkeer niet langer direct voorlangs Hof te Dieren snelt. Langs een deel van deze Oude Arnhemsestraatweg (de oude postroute) stond een houten erfafscheiding, deze wordt / is vervangen voor een circa 150 meter lange ha-ha bestaande uit een betonnen keerwand met Bentheimer-zandsteen blokken er voor. Ook in het verleden lag daar een (eenvoudig uitgevoerde) ha-ha en had de huisbewoner vrij uitzicht over het -op deze plek- open landschap. Vanuit het park gezien is er nu opnieuw een verborgen afscheiding.

In 2007 verscheen Veluwse Beken en Sprengen, een uniek landschap. Vorig jaar werd de Veluwse Bekenatlas gelanceerd, een product ontwikkeld door de Bekenstichting en de provincie Gelderland. Het digitale systeem laat niet alleen alle beken zien, maar ook verdwenen en nog bestaande molens zijn naar voren te brengen. Na aanklikken van een beek volgt een popup met de naam en soms een link naar meer info op de website van de Bekenstichting. En de achtergrond biedt keuzemogelijkheden: recente topografische kaarten, satellietfoto’s, een hoogtekaart en ook historische topografische kaarten. Tot slot zijn bestaande landgoederen naar voren te halen. En daar kom je dan in ‘onze’ hoek. Want hoeveel buitenplaatseigenaren zochten niet stromend water? Mooi om die combi op kaart te zien. En dan te bedenken dat de vele verdwenen buitenplaatsen en landgoederen er niet tussen staan.

Ten aanzien van de icoontjes rechtsboven, van links naar rechts
– lagen aan/uitzetten; bv om de begrenzing van bestaande landgoederen te laten zien
– keuze uit achtergrondkaarten; bv oudere topografische kaart
– info betreffende de website
– info betreffende het fenomeen beken

Meer gedetailleerde uitleg kunt u lezen in Handleiding voor de BekenAtlas.

In 2012 verscheen Van Eversberg tot Eerde van de auteurs Ester Smit en Dinand Webbink (toentertijd vergeten een berichtje op de website te plaatsen). Deze publicatie behandeld verleden en heden van zeven kastelen en vijf landhuizen langs de Regge: Eversberg, Den Dam, Schuilenburg, Rhaan, Egede, Mennigjeshave, Eerde, Duivecate, Katenhorst, Eelerberg, Rohorst en Archem.

Afgelopen week verscheen het vervolg: Van Westerflier tot Grimberg. Dit keer over bestaande en verdwenen havezaten langs het zuidelijke deel van de Regge, te beginnen in Diepenheim via Goor, Markelo en Enter tot in Rijssen: met o.a. Kattelaar, Elsen, Oldenhof, Westerflier, Warmelo, Weldam, Wegdam, Nijenhuis en Te Diepenheim. Ik citeer: ‘Het boek bevat levendig geschreven, historisch verantwoorde verhalen voor een breed publiek, die aansporen tot het bezoeken van bestaande kastelen en het zelf op zoek gaan naar havezaten die geheel of grotendeels van de aardbodem verdwenen zijn.’ en ‘De beschrijvingen gaan vergezeld van veel nooit eerder gepubliceerde afbeeldingen, uniek kaartmateriaal en nieuwe inzichten.’

Ester Smit en Dinand Webbink, Van Eversberg tot Eerde. Op zoek naar kastelen en landhuizen langs de Regge, Hellendoorn 2012, ISBN 978-90-76272-25-2, € 10,95, 93 p.

Ester Smit en Dinand Webbink, Van Westerflier tot Grimberg. Op zoek naar kastelen en landhuizen langs de Regge, Hellendoorn 2019, ISBN 978-90-76272-3-9, € 14,50.

Bestellen via uutgeverieje.boaken@gmail.com.

(OVERGENOMEN)

Adellijke omgang met dieren op Kasteel Amerongen vanaf de Gouden Eeuw
7 juni tot en met 1 december 2019
Dinsdag t/m zaterdag, 11.00-16.00
Zondag, 12.00-16.00
Elk uur zijn er rondleidingen

Van juni tot december is het elke dag dierendag op Kasteel Amerongen! Want in de nieuwe themarondleiding Deftige Dieren staan de honden, paarden, poezen en alle andere dieren die ooit op de ‘Hoge Heerlijckheid’ woonden centraal.

Welke dieren leefden er op en om het fraaie Kasteel Amerongen en hoe gingen de adellijke bewoners daarmee om? Dat en meer ontdekt u tijdens de themarondleiding Deftige Dieren. De rondleiding geeft een verrassend inkijkje in het dierenleven op het adellijk Huys vanaf de 17de eeuw en laat o.a. zien dat het standsverschil bij de mensen ook gold voor de dierenwereld: huisdieren werden vorstelijk vertroeteld en woonden upstairs bij hun baasjes, de andere dieren op het kasteel verbleven net als het personeel downstairs.

Tijdens de rondleiding maakt u kennis met de huisdieren van de graven en gravinnen Van Reede en Van Aldenburg Bentinck en leert u alles over adellijke voorrechten en tradities, zoals de jacht en het houden van duiven en konijnen. Zelfs de beestjes die een dagelijkse plaag vormden voor de bewoners (en het huidige museum), zoals muizen, vlooien en luizen worden niet overgeslagen.

Een speciale plek is ingeruimd voor Gravin Elisabeth von Ilsemann Aldenburg Bentinck (1893 – 1971), de laatste bewoonster van het ‘Huys’ en een dierenbeschermer van het eerste uur. Uit de wijde omgeving brachten mensen zwerfdieren naar het kasteel, waar de gravin ze een veilig onderkomen bood. De vele kattenluikjes in ‘het Huys’ zijn nog altijd zichtbaar.

Zie ook hier.

(INGEZONDEN)

Minisymposium Welke bomen planten?
14 september 2019 14.00 uur
Boslaan Lunteren

Het pinetum de Dennenhorst in Lunteren bestaat dit jaar 85 jaar en organiseert een minicongres over het aanplantbeleid: hoe zorg je voor een consistent en adequaat aanplantbeleid voortbouwend op het verleden en toekomstbestendig. Een vraag die niet alleen relevant is voor beheerders van botanische tuinen, maar ook andere (historische) tuinen en parken.

Drie sprekers zullen ieder vanuit hun eigen invalshoek hun licht over laten schijnen. John van Ruiten, directeur NAK tuinbouw en voorzitter van de Vrienden Leidse Hortus, Koen Camelbeke van het Arboretum Wespelaar in Haacht, België en Wilbert Hetterscheid en Theo Damen van het Nationaal Bomenmuseum (von Gimborn) in Doorn.

Dit symposium wordt gecombineerd met de Vrienden, Vrijwilligers en Familiedag en is interessant voor zowel (professionele) beheerders van parken en tuinen en collecties als voor geïnteresseerde particuliere liefhebbers van bomen.

Uw aanmelding ontvangen wij graag per e-mail op info@pinetum.eu
Kosten zijn €22,50, gaarne over te maken op rekening IBAN NL05 RABO 0126 1102 47 ten name van Stichting Vrienden Pinetum de Dennenhorst.
Sciadopitys Vrienden en vrijwilligers van het pinetum betalen € 12,50.

Zie ook het uitgebreidere bericht, klik hier.