Kaarte van de hofsteede Woestduin (Vogelenzang) Bron: beeldbank RCE

Die Van Lenneps schreven nogal wat. Niet dat ik nou zo into ze ben, maar toch even een volgend citaat. Nu uit het dagboek van Maurits Jacob van Lennep (1830-1913). Hij maakt een opmerking die denk ik te plaatsen is in zijn jeugdjaren, zeg rond 1845.

Toen de Holl.Spoorweg tussen Haarlem en Leiden aangelegd werd, liep die dwars door de harde laan, die achter het huis schuins op de Leidse vaart in de richting van het Manpad liep en met bomen aan weerszijden was beplant, die topsy turvy, namelijk met de kruin in de grond geplant waren.

Dat topsy turvy dat maakt het bijzonder. Met de kruin in de grond geplant klinkt als een kunstproject. En via google kom je met tree upside down op de Baobab boom. Toch staat mij ook bij dat er Engelse voorbeelden zijn. Van dode bomen planten weet ik het zeker. Voorbeelden van op de kop planten staan vast ook in oude publicaties genoemd. Weet kent iets?

Welke laan het betreft lijkt duidelijk:  schuins op de Leidse vaart in de richting van het Manpad. En anders die achter het huis. Hoewel… Wat met achter wordt bedoeld wil bij verschillende bezoekers van een en hetzelfde huis nog wel eens verschillen. Een volgend citaat helpt: Achter het huis van Woestduin zijn twee vijvers of breede sloten, waarin wij dikwijls zand wierpen om vestingen te maken. Kijk je op een van de oude kaarten dan loopt vanaf het huis een laan naar de Leidse Vaart en ligt nabij het huis aan weerszijden een langwerpige vijver of brede sloot. Inzoomen op de kaart levert helaas geen topsy turvy laanbomen. Dat zou pas echt mooi zijn. Maar ja, bewuste kaart is dan ook van ouder datum en alleen gebruikt ter illustratie van de locatie. Een tekening met die laan, laat staan topsy turvy bomen vond ik niet.

Tot slot vind ik zijn darmenlaan een leuke: Achter in de plaats was een laan vol sweetbriars ter weerszijden maar zo oneffen en vol wortels dat men er met de ezelwagen doorrijdende ontzettend gebousculeerd werd, weshalve wij die laan de darmenlaan noemden omdat de darmen schudden. Die laan bestaat helaas niet meer, en ook de seringen en jasmijnen zijn helaas in 1900 verdwenen en de voorvijver is gedempt.
Jan Holwerda

Detail Kaarte van de hofsteede Woestduin (Vogelenzang) Bron: beeldbank RCE

(OVERGENOMEN Uitgeverij Verloren)
Verschijnt 11 januari 2019. Tot 1 januari geldt een intekenprijs van €30,–; daarna is de winkelprijs €39,–.

John Bergmans ontwikkelde zichzelf als plantenkenner en werkte als kweker, als auteur over de plantenwereld en als tuin- en parkontwerper. In Noord-Brabant en Limburg voorzag hij de industriële en burgerlijke elite, bedrijven en gemeenten van tuinen, parken en plantsoenen. Hij richtte villatuinen in, voorzag wijken van groen en ontwierp botanische tuinen, recreatieparken en begraafplaatsen. Tegelijk besefte hij dat de groeiende belangstelling voor tuinen en tuinkunst om kennis en hulp vroeg. In talloze publicaties voorzag hij tuinliefhebbers en vakgenoten daarom van informatie over ‘het verkwikkelijke tuinvak’. Als kweker had hij zich beziggehouden met nieuwe plantenvariëteiten, als auteur zorgde hij onder andere met zijn standaardwerk Vaste planten en rotsheesters voor eenheid in de naamgeving van planten. Als tuinontwerper hield Bergmans vast aan de architectonische en landschappelijke tuinstijlen. Zijn ontwerpen, in dit boek voor het eerst samengebracht, overspannen het interbellum en de wederopbouw.

Marianne van Lidth de Jeude en Johanna Karssen-Schüürmann, John Bergmans (1892-1980). Plantenkenner en tuinarchitect, Hilversum 2018, ISBN 978-90-8704-750-4, €30,– tot 1-1-2019, daarna €39,–, 372 p.

Keizersgracht 562-558. Nummer 560 werd in 1866 bewoond door mr. Jacob van Lennep. Bron: Stadsarchief Amsterdam

Ik was aan het bladeren in Het leven van Mr. Jacob van Lennep (1909) van M.F. van Lennep.en mijn oog viel op ‘Nu wreekt mijn vrouw zich op den tuin…’. Zie onderstaande citaat, het ‘gif’ spat uit de zin. Heb gezocht naar een afbeelding van de stadstuin, maar kom niet verder dan de gevel van Keizersgracht 560. Daar woonde het gezin Jacob van Lennep. En ’s zomers woonden ze op de buitenplaats Woestduin bij Heemstede, tot 1845.

‘Hoe aangenaam de zomers to Woestduin doorgebracht waren geweest, des to grooter was de droefheid bij oud en jong, toen, om verschillende oorzaken, in 1845 het buiten niet meer kon worden ingehuurd ; den 6den Mei van dat jaar schreef J . v. L . uit Amsterdam aan zijn vriend Ds . Willem Veder:
Mijn inboedel is van Woestduin teruggekomen : twee scheepsladingen vol. Gy behoeft niet te vragen of die verhuizing ook tranen gekost heeft. Nu wreekt mijn vrouw zich op den tuin, die omgespit, met zooden belegd, met lekzand versierd, van melt voorzien, met gebloemte en geboomte beplant wordt, dat het een lust is om te zien. Helaas, met dat al is het toch maar een stadstuin en zal men er het voornaamste steeds ontbeeren : de buitenlucht.

OVERGENOMEN (Uitgeverij Matrijs)

De streek Twente in het oosten van Nederland is vooral bekend vanwege de voormalige textielindustrie en om de technische universiteit, gevestigd in Enschede. Maar ook om het unieke Twentse landschap dat al van oudsher vele toeristen trekt. Het is een gebied met een uitzonderlijke combinatie van glooiende landschappen, havezaten en landgoederen, fabrieksschoorstenen en boerenerven.

Het Twentse landschap is in de loop van de eeuwen gevormd door natuurlijke processen en menselijke invloeden. In een natuurlandschap van hoogtes en laagtes probeerde de mens een agrarisch bestaan op te bouwen. De omvangrijke landgoederen, zoals Singraven, Weldam en Twickel, zijn veelal voortgekomen uit middeleeuwse kastelen en havezaten (versterkte huizen) en zijn kenmerkend voor Oost-Nederland.

Er waren uitgestrekte markengronden, beheerd door collectieven van boeren die gezamenlijk het gebruik van de gemeenschappelijke gronden regelden. De verkaveling en ontginning van deze grond in de negentiende eeuw had grote invloed op de ontwikkeling van het landschap. De oude heidevelden verdwenen en een modern, jong agrarisch landschap ontstond, naast landgoederen van fabrikanten.

Ook de opkomst van de textielindustrie heeft zijn sporen nagelaten. De textielnijverheid groeide in de negentiende en twintigste eeuw uit tot een omvangrijke bedrijfstak met fabrieken in onder meer Almelo, Enschede, Hengelo en Nijverdal. Nog altijd is dit verleden zichtbaar in de stad en op het land, in de vorm van oude fabrieksgebouwen, arbeiderswijken en de genoemde fabrikantenbuitens.

In Oale groond is de dynamische ontwikkeling van het Twentse landschap op de voet te volgen. De toegankelijke tekst en talrijke foto’s en illustraties in het boek laten zien hoe deze streek is geworden zoals ze nu is: een uniek landschap in Nederland.

John van Zuidam, Oale groond. Geschiedenis van het Twentse landschap, Utrecht 2018, ISBN: 978-90-5345-538-8, € 24.95 (incl. verzendkosten), p. 169

OVERGENOMEN (Uitgeverij Nabij producties)

Dit derde deel van de serie Aan de Stichtse Lustwarande biedt de lezer opnieuw een prachtig beeld van de ontstaansgeschiedenis en de bewoners van 25 bekende en onbekende landgoederen, buitens en villa’s in de Stichtse Lustwarande.
Auteur Annet Werkhoven diepte informatie op uit archieven en literatuur, maar voerde ook veel gesprekken met de huidige bewoners of gebruikers. De geschiedenis van de huizen komt daardoor tot leven.
Uniek aan dit derde deel is dat bij diverse hoofdstukken een QR-code is opgenomen, waarachter een filmpje zit over dat landgoed. In die filmpjes wordt een bijzonder verhaal verteld dat niet in de tekst vermeld staat. Hiermee worden de deuren op bijzondere wijze geopend voor iedereen!

Annet Werkhoven, Aan de Stichtse Lustwarande. Bekende en minder bekende landgoederen, buitens en villa’s (deel 3), ISBN 9789492055590, 168 pp., € 19,95

Voor 1e deel zie bericht 16 juni 2017.
Voor 2e deel zie bericht 15 november 2017.

Arnhem en groen is een twee-eenheid. Niet alleen in de directe omgeving, maar ook direct rond het centrum in de vorm van een gordel van singelparken op de plaats van de oude vestingwerken. In dit langgerekt licht gebogen plantsoen staan zes tuinbeelden (en daarnaast ook nog twee fonteinen en een siervaas). Deze beelden maken deel uit van een groep van oorspronkelijk acht, in 1710-1713 vervaardigd door Ignatius van Logteren. Na allerlei omzwervingen hebben zes van die beelden sinds enige jaren weer een definitieve plaats in het plantsoen. Het zijn beelden van Juno, van Neptunus en Venus, van Pluto en Proserpina, en van een Bacchante (het beeld van Juno is recent beschadigd en wordt op dit moment weer gerestaureerd). De andere twee, van Jupiter en van een Bacchus, zijn in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.

In het Arnhemse is recent het idee opgevat om het tijdens de slag om Arnhem in september 1944 vernielde beeld van Jupiter, als kopie, terug te brengen in Arnhem. Een project is opgezet, oud beeldmateriaal verzameld, Ton Mooy bereid gevonden de kopie te maken en de gemeente betrokken. Alleen de financiering behoeft nog invulling… Als onderdeel van dit project is ook de website jupiter-arnhem.nl opgezet. Want hoe gemakkelijk is het te verwijzen naar een website met alle projectinfo, de historische informatie en lekker veel beeldmateriaal.

Hieronder na even wat andere lekkere sfeerbeelden van de toenmalige Janssingels.

U vast ook bekend, Stichting Werkgroep Adelsgeschiedenis. Opgericht in 1993 met als voornaamste doel het bevorderen van onderzoek naar en kennis over de geschiedenis van de (Nederlandse) adel. Dit doet de werkgroep door middel van het uitgeven van het Jaarboek Virtus en monografieën in de Reeks Adelsgeschiedenis.

Door de jaren heen meerdere jaarboeken Virtus wel nagelopen op hun inhoud en interessant klinkende titels eruit gepikt. Nu staat Virtus online, vanaf 1993 t/m 2017. Van cover tot cover ga ik ze niet allemaal lezen, maar online nalopen ga ik nu wel doen. Overigens, in het rechtermenu staan opties om ook gesorteerd op auteur en titel te bladeren.

(deze keer niet of nauwelijks groen gekleurd naar het lijkt, toch even melden)

Platform Kastelen & Buitenplaatsen
30 november 2018 – 13:00 tot 17:30
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort

Het platform Kastelen & Buitenplaatsen van vrijdagmiddag 30 november gaat over de publiekspresentaties op kastelen, buitenplaatsen, tuinen en parken en in hoeverre wetenschappelijk onderzoek daarin tot uitdrukking komt. Welk beeld hebben wij van tijdvakken als de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd, van het leven op het kasteel en van het gebruik van het landgoed en strookt dat beeld met recent onderzoeksresultaten? Welk verhaal vertellen publiekspresentaties? Heeft het publiek eigenlijk wel behoefte aan ‘de waarheid’, of zien zij graag een ‘geromantiseerd’ beeld? En… is dat erg? In verschillende lezingen zal nader op deze en andere vragen worden ingegaan.

13.30 Inloop met koffie en thee
14.00 * Opening en inleiding op het programma, dr. Fred Vogelzang, medewerker Wetenschap en projecten, NKS Kenniscentrum voor kasteel en buitenplaats, dagvoorzitter
* Erfgoed als ensemble: ‘case study’ ARTIS, prof.dr. Erik de Jong, hoogleraar Cultuur, landschap en natuur, Universiteit van Amsterdam (UvA) (keynote speaker)
* Onderzoek en Presentatie bij Geldersch Landschap & Kasteelen, drs. Jorien Jas en drs. Marieke Knuijt, conservatoren, Geldersch Landschap & Kasteelen
15.10 Theepauze
15.40 * Zand- en luchtkastelen: hoe zien wij middeleeuwse kastelen en hun bewoners?, drs. Jan van Doesburg, specialist archeologie van de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
* Events at Castles and Country Houses. Connections between Historical Locations and Public Events, Emma Storms en Sara Helin-Long
* Wetenschap de ivoren toren uitgejaagd: Voetnoten bij het NWO-onderzoeksproject “Kastelen voor iedereen”, prof.dr. Hanneke Ronnes, hoogleraar Cultuurgeschiedenis van Europa, UvA, en hoogleraar Historische Buitenplaatsen, RU Groningen
* Discussie
16.55 Speakerscorners en afsluiting door de dagvoorzitter
17.00 Netwerkborrel

Warandepark Brussel

(OVERGENOMEN)
Met het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) en Brussel als een van de twee regeringscentra in het achterhoofd deze tentoonstelling toch even vermelden:

Designed Landscapes biedt een ongeziene blik op het landschap van het Brussels Gewest en de unieke geschiedenis van haar openbare parken en tuinen. Via tal van originele en in vele gevallen nooit eerder getoonde documenten geeft de tentoonstelling een totaaloverzicht van de Brusselse landschapsrealisaties tussen 1775 en vandaag, haar auteurs en de historische en politieke context. Ze plaatst de Brusselse ontwerpen ook in een internationale, culturele context en laat haar licht schijnen op de typische instrumenten van de landschapsarchitect.

16 november 2018 – 31 maart 2019
dinsdag-zondag 10:30 – 18:00
CIVA Kluisstraat 55 Brussel
Volwassenen € 10

Zie ook CIVA