Flora’s Hof te Utrecht

OP VERZOEK

Op zaterdag 30 juni 2018 vindt de achtste Open Tuinendag Utrecht plaats. Verborgen achter de gevels en poorten van de historische binnenstad liggen de Utrechtse stad- en binnentuinen: groene oases van rust en verrassende staaltjes tuinarchitectuur. Tijdens de Open Tuinendag Utrecht worden van 10.00- 17.00 uur zo’n 50 tuinen van particulieren, musea en andere instellingen opengesteld. De Open Tuinendag Utrecht geeft geïnteresseerden een unieke gelegenheid om eenmalig van bijzondere tuinen te genieten die gedurende de rest van het jaar niet toegankelijk zijn. Alle info is te vinden op de website Open Tuinendag Utrecht.

Ithakaprijs en Ithakastipendium
Sinds 2015 reikt sKBL jaarlijks de Ithakaprijs en het Ithakastipendium uit. Aan beide is een bedrag van € 5000,- verbonden. Ook in 2018 worden de prijs en het stipendium toegekend. Prijs en stipendium zijn ingesteld om interdisciplinair (wetenschappelijk) onderzoek rond kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen te stimuleren en publicaties voor een breed Nederlands publiek toegankelijk te maken. Ook journalistieke (media) producties die dit cultuurgroen erfgoed positief onder de aandacht hebben gebracht van een breed Nederlands publiek komen voor de prijs in aanmerking. De prijs wordt toegekend aan een publicatie of journalistieke productie in de geschreven media of documentaire die in 2017 of 2018 is verschenen. Het stipendium betreft onderzoek dat in 2018/2019 moet worden verricht.
Inzenden kan tot uiterlijk 3 augustus 2018; oproep en voorgaande winnaars vindt u hier; de voorwaarden vindt u hier.

Virtus scriptieprijs
In 2018 zal voor de tweede maal de Virtus scriptieprijs voor adelsgeschiedenis worden uitgereikt. De virtus scriptieprijs wordt toegekend aan de beste (research)masterscriptie waarin een substantiële rol is weggelegd voor (een aspect van) de adelsgeschiedenis. De winnaar ontvangt naast de scriptieprijs een bedrag van 500 euro en krijgt de mogelijkheid de scriptie te bewerken tot een artikel dat, mits positief beoordeeld door de redactie en twee externe referenten, zal worden geplaatst in Virtus.
Inzenden kan tot uiterlijk 1 oktober 2018; de oproep en details vindt u hier.

Plattegrond der stad Rotterdam (1839), L.F. Temminck. Met rechtsonder nog net een stukje Struisenburg.  Bron: Nationaal Archief

Even naar aanleiding van het voorgaande bericht en de reactie van Carla…

De advertentie uit 1823 brengt een rijk tot overdadig ingevulde tuin naar voren:
‘Uit de hand te koop de buitenplaats Struisenburg, bestaande in de volgende Percelen:
N.° 1. Een kapitaal, hecht, sterk en gemoderniseerd Heerenhuis … voorts een daarachter gelegen fraaijen en extra vruchtbaren tuin en Engelsch bosch, met eene compleete hermitage, priëelen, beek, groote kom-vijver en brillanten waterval, alles naar den laatsten smaak aangelegd en met exquise vruchtdragende en andere boomen beplant; benevens een roijaal stuk moesland met broeijerij en druivenkassen.
N.° 2. Een hechten, sterken en sedert 1819 merkelijk verbeterden wind-, snuif, plet-, droogerij- en verwmolen, genaamd De Struisvogel … ; alles staande en gelegen aan den Hoogen-Zeedijk, over de Hoflaan, even buiten Rotterdam, thans gemeente van Kralingen.’

De advertentie uit 1824 is gelijkend, maar met de toevoeging:
‘een in 1823 nieuw gemaakten en met ieder getijde loopende fraaijen waterval’
(getijdenwerking vanuit de (Nieuwe) Maas)

Op de plattegrond van Rotterdam uit 1839 door Temminck staat uiterst rechtsonder nog net de naam Struisenburg met het een en ander aan groen. De gehele kaart van Temminck  moét je ook even gaan bekijken, een kaart met ‘groen Rotterdam’, zie hier (bekijk ‘m vooral ook fullscreen en/of download ‘m).

De kadastraal minuut Kralingen sectie B blad 03 laat een vijverpartij, maar geen verdere details zien. Maar het naastgelegen Dijkzigt (Dijk- en Maaszigt) heeft op kaart een invulling (hoewel ook wel sjabloonmatig) die qua idee wel past bij de beschrijving van Struisenburg en ook hier is sprake van een molen (die hele strook of eigenlijk dubbele strook stond vol molens en tuinen).

Eerder hadden we al eens een bericht over een buitenplaats met molen en tuin, een een molen met tuin, zie bericht 17 okt 2016.

Uitsnede kadastraal minuut Kralingen sectie B blad 03 : 1548 lustplaats, 1549 vijver, 1550 boomgaard, 1551 pakhuis, 1552 Tras Snuif en Verfmolen, 1553 huis, 1554 boomgaard, 1555 huis

Plaat CXXXVII (zijnde Rijnoord bij Alphen aan den Rijn) met twee watervallen (L en N)
Bron: Magazijn van tuin-sieraaden (1802-1809), Gijsbert van Laar

Een enkele keer kom je in archiefmateriaal een in het vlakke polderland gelegen buitenplaats tegen die een waterval of cascade kende. Een waterval vraagt om een hoogteverschil. Of meer correct, een waterhoogte/peilverschil. En dat botst op het eerste gezicht met de ligging in het vlakke polderland. Snel is dan al wel duidelijk dat het aan een polder grenzende boezemwater dat hogere peil kent en waterinlaat een waterval mogelijk maakt. En anders kan het peilverschil tussen aangrenzende polders dit misschien mogelijk maken.

Gijsbert van Laar schrijft er al iets over in zijn Magazijn van tuin-sieraaden (1802-1809).
Bij plaat LXXXVII, zijnde Rijnoord in het polderlandschap bij Alphen aan den Rijn, valt onder anderen te lezen:
‘L. Oude Gothische Brug. De Beek, waarover dezelve ligt, heeft door een duiker gemeenschap met den Rhijn, waardoor men dezelve alhier, tot twee voeten hooger dan het Polderwater, (waarop de Plaats ligt) voert. Alzoo formeert dit hooger water, over eenige klompen steen, onder de Brug aangebragt, een Waterval.
N. Rotsje, dat te gelijk voor eene Brug dient, en een Waterval formeert, door het optrekken van een Schuif in den Dam.’

Nu kwam ik een andere ‘waterbron’ tegen in de Rotterdamsche courant. Uit advertenties betreffende de buitenplaats Struisenburg bij de molen De Struisvogel te Rotterdam. De buitenplaats is halverwege de 19e eeuw verdwenen, slechts de straatnaam Struisenburgstraat resteert.
In 1823 is het complex te koop en is er sprake van een ‘brillanten waterval’ en in 1824 heet het ‘een in 1823 nieuw gemaakten en met ieder getijde loopende fraaijen waterval’. Inderdaad briljant!
Jan Holwerda

In dit zomerbulletin vindt u een bijdrage van Jan Holwerda waarin hij de vermeende lokalisering van buitenplaats Rooyesteyn ten westen van Nijmegen recht zet. Vervolgens geeft hij een korte beschrijving van de (bewoners)geschiedenis van dit (inmiddels verdwenen) buiten.
Daarna volgt een artikel van de hand van Wybe Kuitert met het buiten Hofwijk in Voorburg als onderwerp. Deze bijdrage is een samenvatting van eerder gepubliceerde artikelen in internationale vakbladen en biedt, tegen onze gewoonte in, geen nieuw onderzoeksresultaat. De redactie was van mening dat een summary van deze publicaties een plek in het bulletin verdient, om op deze wijze het onderzoek van Wybe Kuitert naar de tuinen van Hofwijk ook binnen onze gelederen te verspreiden. Om deze reden vindt u geen uitgebreid notenapparaat bij dit artikel.
Tot slot wederom een bijdrage van Jan Holwerda, hij heeft door het combineren van verschillende bronnen een meer precieze datering kunnen geven aan enkele ongedateerde Roodbaard-ontwerpen voor de tuin en het park van Lyndenstein in Beetsterzwaag.

OVERGENOMEN

De expositie “Mien Ruys tuinarchitect 1904 – 1999” centraal staan in de gebouwen van Tuinen Mien Ruys te Dedemsvaart. De expositie zal te bezichtigen zijn van t/m eind augustus. Zie hier.

De afsluiting van de reizende expositie over Mien Ruys is een mini-symposium op vrijdagmiddag 24 augustus. Het thema is: Hoe ga je om met het ontworpen groen van de twintigste eeuw in openbare en semi-openbare ruimtes? Wanneer is ingrijpen nodig en hoe ver ga je daarin? Houd je vast aan het oorspronkelijke idee of pas je het juist aan naar de eisen en ideeën van deze tijd? In hoeverre spelen kosten hierbij een rol en wat betekent dat voor het ontwerp? En hoe ga je om met het toekomstig  beheer van de groenontwerpen van nu?
Verschillende sprekers nemen u mee in de tijd, vanaf de periode van de Wederopbouw tot vandaag de dag. Alle groenontwerpers, groenbeheerders en andere geïnteresseerde vakgenoten nodigen wij uit zich aan te melden via mail tuinen@mienruys.nl.
Exacte invulling en programma van deze dag volgt zo spoedig mogelijk, zie ook hier.

Haarlemmerhout (Haarlem, 1792), Daniël Engelman  Bron: Noord-Hollands Archief

In 1792 verschijnt een serie advertenties waarin de kaart van de Haarlemmerhout van de hand van Daniel Engelman te koop wordt aangeboden; 20 St. in ’t zwart en 30 St. gecouleurd. De serie advertenties loopt door in 1793. Een van d.d. 27-7-1793 in de Oprechte Haerlemsche courant kent een mooie toevoeging:
‘Den HAARLEMMERHOUT, in deszelfs tegenwoordige situatie, in teekening gebragt, door D. ENGELMAN, geadmitteerd en ordinaris landmeeter der gemelde stad, en in ’t koper gebragt, door J. VAN JAGEN; word uitgegeven te Haarlem …
NB. Bovengemelde D. ENGELMAN bied zyn dienst aan, boven’t meeten en caarteeren,’t zy in of buiten de provincie van Holland, het aanleggen en veranderen van Lusthoven, Tuinen enz., in den tegenwoordigen smaak, tot een gematigde belooning; adres aan bovengemelde D. Engelman, te Haarlem.’

Je zou haast denken dat Engelman ‘geïnspireerd’ is door een al bekende advertentie van Willem Arentz van goed twee weken eerder:
‘WILLEM ARENTZ, geadmitteerd landmeeter, ’t aanleggen van Engelsche tuinen en plaaatzen, eerst onder den Heer Michel en nu by de twee jaaren in Engeland geleerd hebbende, bied zyn dienst aan, ’t zy in- of buiten de provintie Hollend, voor een gering loon, om eerst bewyzen van zvn zaak te geeven en recommandatie te bekomen, tot ’t aanleggen van lusthoven en tuinen; zyn adres is by Monsr. Krieger, in de Haarlemmerhout, of by de Wed. Arentz. in ’t Dorp Wassenaar.’

In een nummer van Ons Bloemendaal lees ik: ‘Daniël Engelman was landmeter, ‘architect in de grondwerken’ en hovenier te Haarlem. Hij woonde op de Kruisweg in Haarlem. Zijn admissie als landmeter kreeg hij van het Hof van Holland op 15 juli 1789. In 1790 solliciteerde hij naar een functie als landmeter van de stad Haarlem en leverde daarvoor als bewijs van zijn kunnen een kaart van de Haarlemmerhout in. Op 13 september 1791 werd hij ingeschreven bij het Haarlemse St. Lucasgilde. In datzelfde jaar maakte hij opnieuw een tekening van de Hout, maar nu het gedeelte ten oosten van de Dreef, om de afspraken vast te leggen die tussen Henry Hope en het stadsbestuur waren gemaakt met betrekking tot het uitzicht van Hope’s buitenplaats Welgelegen (het huidige provinciehuis).’
Jan Holwerda

Haarlemmerhout (Haarlem, 1791), Daniël Engelman ; behorend bij contract tussen de gemeente Haarlem en Henry Hope van Welgelegen  Bron: Noord-Hollands Archief

De kassen van Eyckenstein Bron: www.eyckenstein.nl

Sinds enige tijd werken de Nederlandse Tuinenstichting (NTs) en stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen & Landgoederen (sKBL) samen in de organisatie van een jaarlijkse studiedag. De studiedag 2018 stelt de historische moestuin op KBL centraal.

Naar een nieuw elan voor de historische moestuin
Wat zijn de sleutelfactoren voor een geslaagde (her)inrichting van de historische moestuin?

De studiedag vindt plaats op vrijdag 24 augustus 2018 van 09.30-18.00 uur in Het Koetshuis bij Landgoed Eyckenstein, Dorpsweg 195 te Maartensdijk. Programma en andere details vindt u hier. Het aantal plaatsen beperkt is, aanmelding geschiedt op basis van binnenkomst.

Klik voor meer over Landgoed Eyckenstein, over Tuinderij Eyckenstein en over de monumentale kassen van Eyckenstein.

     
W.G. Gussekloo (derde gerneratie) | Tuinmanswoning Duivenvoorde

Onze Cascadevriend Piet van der Eijk zit achter de website Historie van de hovenier.
Een van de pages is De hovenier als tuinbaas. De hele pagina is interessant, maar zeker ook de meest recente toevoeging onderaan: Drie generaties Tuinbazen op kasteel Duivenvoorde in Voorschoten. Het betreft drie generaties van de familie Gussekloo die van 1849 tot circa 1960 als tuinbaas op het landgoed en kasteelpark Duivenvoorde hebben gewerkt. Op betreffende page staat een tweetal links naar PDFs met het complete verhaal.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds en sKBL nodigen u uit voor een studiedag op donderdag 21 juni van 09:30 – 18:00 uur op Kasteel Arcen, Lingsforterweg 26 te Arcen.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds (PBCF) selecteert jaarlijks en regionaal gespreid een buitenplaats die een grote en noodzakelijke herstelbijdrage voor natuur en erfgoed verdient. Dit jaar ontvangt Kasteel Arcen in Arcen de grote herstelbijdrage.

Naar aanleiding van deze bijdrage organiseren het Cultuurfonds en sKBL op kasteel Arcen een studiedag over het in stand houden van erfgoed en natuur op Nederlandse Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen (KBL). Diverse sprekers zullen aan de hand van hun expertise u meenemen in de achtergronden van een aantal bijzondere herstel- en onderzoeksprojecten. Het programma omvat onder meer een bijdrage over de ‘Restauratie Steinway pianola op Kasteel Arcen’, de ‘Restauratie plafondschildering op Kasteel Arcen’, een ‘Introductie op’ en een ‘rondleiding door kasteel en tuinen van Arcen’, over ‘(Inter)nationaal laanonderzoek’ en over ‘De inzet van vrijwilligers in kasteel en park op Loenersloot’.

Hier leest u de complete uitnodiging met alle details en hier kunt u zich aanmelden.