Eigenlijk gaat deze weblog niet zo zeer over gekokerde bomen, zie hiervoor een eerder bericht.  Het gaat veel meer om de tentoonstelling Kijk Amsterdam 1700-1800. De mooiste stadsgezichten. Nog twee weken! T/m 14 januari 2018. De bovenstaande afbeeldingen zijn twee uitsnedes van tekeningen die op de tentoonstelling zijn te zien. Voor alle gegevens betreffende de tentoonstelling in Stadsarchief Amsterdam, zie hier.

Enne er is ook een gelijknamige boek verschenen: Bert Gerlagh e.a., Kijk Amsterdam 1700-1800. De mooiste stadsgezichten (230 tekeningen besproken en afgebeeld), ISBN 9789068687453, 288 pp. 300 illustraties in kleur, € 29,95.

Gezichten op Paleis Het Loo, de bijbehorende gebouwen en het bijbehorende park (1700-1737), Romeyn de Hooghe  Bron: Rijksmusuem Amsterdam

In de 18e eeuw wisten veel bezoekers de tuinen en het park van paleis Het Loo te vinden. Een prachtig detail in één van de gravures van Romeyn de Hooghe laat zien dat ook bedelaars welkom waren.
De gravure is getiteld “De sessprong van Faunus”. Dit stervormige lanenstelsel omvatte zes lanen met in het midden een bassin met een beeld van de Romeinse bosgod Faunus. Het lanenstelsel lag schuin achter de boventuin.
In de rechterbenedenhoek van zijn gravure heeft De Hooghe een zittende bedelaar met houten been afgebeeld die een aalmoes krijgt van een wandelaar.
Lenneke Berkhout

OVERGENOMEN

Zou op basis van enkele de afgelopen decennia verschenen overzichtspublicaties op het gebied van kastelen en buitenplaatsen de indruk ontstaan dat alles daarover wel zo’n beetje onderzocht en beschreven is, dan wordt dat weersproken door de artikelen in deze bundel. De eerste bundel van de ‘Stichting Kastelenstudies Nederland’ (SKN). De SKN heeft als doel het bevorderen en publiceren van wetenschappelijk onderzoek naar kastelen, buitenplaatsen en het hieraan gerelateerd historisch groen.

In de publicatie komen onder meer nieuw ontdekte kasteelterreinen aan bod die de bestaande typochronologie ter discussie stellen of uitbreiden. Sommige artikelen sluiten naadloos aan op de actualiteit. Zo zijn recent bij archeologisch onderzoek resten van kasteel de Blauwe Toren te Gorinchem ontdekt. Over dit bijzondere object was tot nu toe vrij weinig gepubliceerd en de vondst van de restanten leidden dan ook tot allerlei speculaties. Het kasteel komt maar liefst in twee artikelen uitgebreid aan de orde. De bundel bevat ook een artikel over de samenwerking van een architect en een tuinarchitect bij de bouw van buitenplaatsen en de bijbehorende tuinaanleg in Noord-Holland.
‘Zij waren van groote en zware steenen’  is mede door de toegankelijke toon een uniek naslagwerk en een must voor iedereen die belangstelling heeft voor kastelen en buitenplaatsen.

Rob Gruben en Taco Hermans (eindred.), ‘Zij waren van groote en zware steenen’, ISBN 978-90-827973-0-5, 292 pp., € 30,- (+ € 4,50 verzendkosten); te bestellen via sknnederland@gmail.com.

Inhoud:
Bas Aarts en Taco Hermans, “Sterck” of “nyet sterck”? Een opmerkelijke lijst van kastelen in de Meijerij van ’s-Hertogenbosch uit de zeventiende eeuw, 7-44
Jan van Doesburg, Bas van der Laan en Menno van der Heiden, Ronde versterkingen met meerdere concentrische grachten in de schijnwerpers, 45-64
Alois van Doornmalen, Herlaar, de naam van het huis als een symbool, 65-78
Rob Gruben, De geschiedenis van het huis te Bokhoven en een bouwhistorische analyse van het bewaard gebleven muurwerk, 79-112
Taco Hermans, De Grovestins in Gaastmaburen gereconstrueerd, 113-124
Taco Hermans en Edwin Orsel, De verbouwing van de Blauwe Toren te Gorinchem in 1522-1530, 125-154
Merlijn Hurx, De Blauwe Toren in Gorinchem: een vorstelijk kasteel aan de Merwede, 155-172
René van der Mark, Opgraving naar de voorburcht van het kasteel van de heren van Ravenstein, 173-202
Ruud Raats, Twee Huizen aan de Overkant. Ontdekking van twee middeleeuwse omgrachte woonsteden op de rechteroever van de Eem bij Baarn, 203-230
Debbie Splinter, De vijf Kennemer buitenplaatsen van Andries de Maaker en Leonard Springer, 231-254
Jeroen van der Werf, De bouwgeschiedenis van Kasteel Neerijnen, 255-288

Kwitanties van betalingen voor werk aan Paleis Soestdijk (1808)

Gisteren in het archief gezien: voorbedrukte kwitanties van Zocher. Het leest bijna als Zogher. En die schrijfwijze kom je ook wel tegen in archiefstukken. Fonetisch snap je dat, maar na het zien van de kwitantie snap ik het ook.

Zocher zal met zoveel onderaannemers, inhuurkrachten, vaklieden, knechten e.d. (de toenmalige ZZP-ers) en hun financiele afhandeling te maken hebben gehad dat voorbedrukte kwitanties hem een goede zet moeten hebben geleken.
Jan Holwerda

In dit winterbulletin een bijdrage van Jan Holwerda waarin hij een ‘technisch’ aspect van de tuingeschiedenis bespreekt, namelijk het verwarmingssysteem van de inpandige orangerie van landgoed Landfort bij Megchelen (Gld).
Wim Meulenkamp vond een reisbeschrijving naar de Sächsische Schweiz; een rustiek ensemble was het reisdoel. Op zich al heel leuk, maar het prieel was voorzien van ‘seizoensramen’ wat het toen en ook nu nog interessanter maakt.
Tot slot een kleine en fijne vondst van Jan Holwerda, hij bespreekt een vogelvlucht tekening van Huis te Baak bij Baak (Gld) vervaardigd door een
zekere Carle.

Plan von Elswout (1883). Petzold  Foto: NH Archief

OVERGENOMEN (deels + toevoegingen)

Deze week berichtte NH Archief:
Noord-Hollands Archief ontvangt bijzondere kaart van Elswout.
Onlangs ontving het Noord-Hollands Archief een unieke éérste manuscriptkaart met het ontwerp voor de verandering van de tuin van de buitenplaats Elswout.

Deze kaart is gemaakt door de Duitse landschapsarchitect Eduard Petzold (1815-1891) met de hand gesigneerd en gedateerd op mei 1883. Petzold en landschapsarchitect Leonard Springer kregen de opdracht voor een nieuw tuinontwerp van Willem Borski III, de laatste erfgenaam in de mannelijke lijn van de Borski’s. Uiteindelijk werd Springers ontwerp boven dat van Petzold verkozen. Petzold had echter het jaar daarvoor al het akkoord gekregen op zijn ontwerp voor de tuin van Duinlust, een buitenplaats die ooit onderdeel van ‘Groot Elswout’ was en in bezit van Louise, de zus van Willem Borski III, was. Willem Borski III heeft de uitvoering van de tuin naar ontwerp van Springer nooit mogen meemaken, hij overlijdt in 1884.

Met de schenking van deze manuscriptkaart heeft het NHA álle ontwerpen en ontwerpfases van de tuin van Elswout uit de jaren 80 compleet in zijn collectie.
—
Even zien wat er nog meer online te vinden is:
Karte des Landgutes Elswout (nach alten Karten ergänzt), in NH Archief, zie hier
Plan von Elswout, beeldbank RCE, zie hier ; foto NH Archief, zie hier
Plan von Elswout, beeldbank RCE, zie hier
Plan von Elswout, beeldbank RCE, zie hier

Ontwerp voor voorgenomen Veranderingen op Elswout, NH Archief, zie hier

Leuk om terug te zien! In 1980 vond deze expositie plaats in de Centrale Bibliotheek van de Landbouwhogeschool in Wageningen. Aanleiding was de terugkeer van de Springer collectie en het toegankelijk zijn geworden van deze collectie. Deze was van een doolhof veranderd in een lustoord. Het bijbehorende boekje Van doolhof tot lustoord : de tuinarchitect L.A. Springer en zijn collectie in de Centrale Bibliotheek van de Landbouwhogeschool, dat soms nog tweedehands verkrijgbaar is, is ook digitaal beschikbaar; klik hier.

Zie ook het eerdere ‘Afkomstig van wijlen den heer Leonard A. Springer‘.
Jan Holwerda

OVERGENOMEN (Architectuurcentrum Haarlem)

Naar aanleiding van de expositie Mien Ruys die momenteel in het ABC te zien is, vindt op vrijdagmiddag 15 december 2017 het mini-symposium ‘wat te doen met het ontworpen groen?’ plaats. Doel van dit symposium is een beeld te krijgen welke problematieken er spelen bij het in stand houden, veranderen en vernieuwen van bijzondere en ontworpen (historische) tuinen. Hoe gaan we om met ons groene erfgoed is de vraag en hoe zit het met het onderhouden en vooral het beheren van deze tuinen?

Datum: vrijdag 15 december van 13.00 tot 17.00 uur (aanvang: 13.30 uur)
Locatie: ABC Architectuurcentrum Haarlem, Groot Heiligland 47, Haarlem
Kosten (incl. bezoek expositie Mien Ruys): € 12,50 / ABC-vrienden: € 10,- / studenten: gratis
Aanmelden noodzakelijk via: management@architectuurhaarlem.nl of telefonisch 023-534 05 84 (di-zo 13.00-17.00).

Voor welke dilemma’s word je gesteld wanneer je een bijzondere en ontworpen tuin hebt of daar de zorg voor draagt? Wanneer is zo’n ontworpen tuin bijvoorbeeld af en volgroeid? En wat moet je doen om de kwaliteiten te behouden? Kan je groen laten groeien in de ‘geest van’? Hoe helpt Richtlijn voor tuinhistorisch onderzoek bij het bepalen van ‘waarde’? En hoe zit het eigenlijk met de financiële waarde? (anders gezegd: ‘Wat doet een goede tuin tegenwoordig?’).
Deze en samenhangende vragen – zoals: hoe dacht Mien Ruys hierover? – komen aan de orde op het mini-symposium ‘Wat te doen met ontworpen groen?’

Programma
13.00 inloop en mogelijkheid bezichtiging expositie
13.30 inleiding Gabriël Verheggen (directeur ABC) – dagvoorzitter
13.40 Marjoleine van Schaik (Adviseur Erfgoed & Bouwhistorie, gemeente Haarlem) en Maaike Sillmann (ontwerper openbare ruimte, tuin en landschap gemeente Haarlem) over waarderingsmethodieken en het bewaken van continuïteit;
14.05 Anne Marie ten Cate (restauratie adviseur): dilemma’s van een particuliere tuineigenaar: ‘Worstelen met een verwilderde erfenis; Koop een Haarlems grachtenpand en je krijgt er een Ruystuin bij!’;
14.30 Sanne Horn (tuin- en landschapsontwerper): dilemma’s voor een ontwerper en het maken van kaders voor vernieuwing;
14.55 Yasmin Meijer (JRS makelaars) over ‘Wat doet een goede tuin eigenlijk tegenwoordig?’ (o.v.);
Pauze
15.30 Isja Finaly (adjunct-directeur Vereniging Hendrick de Keijzer): de dilemma’s van een verhuurder;
15.50 Leo den Dulk,(tuin-historicus en publicist): Hoe dacht Mien Ruys over groen erfgoed?;
16.15 discussie met alle sprekers
17.00 afronding, borrel en mogelijkheid bezichtiging expositie
18.00 einde

Gezicht op huize Blumenthal (Vaals 1827), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Dat heb je wel eens. Geen nieuws, niets om te melden. Zelfs geen oud nieuws. Tegelijkertijd vraagt deze grauwe dag om wat kleur. Dus maar wat mooie plaatjes. En sorry, ‘maar’ is niet terecht. De afbeeldingen spreken zeer aan. Door kleur, door verbeelding, door een ietwat naïeve wijze van tekenen.
De tekeningen zijn van de hand van Philippus Wilhelmus Jacobus (Philippe) van Gulpen (1792-1862). Hij was een Nederlands kroniekschrijver en tekenaar. Hij schreef (amateur-)historische verhandelingen over Maastrichtse onderwerpen en maakte in totaal meer dan 5000 tekeningen en aquarellen, meest van gebouwen in Maastricht en omgeving. Meer op wikipedia.

Château de Jerusalem à Limmel… à Mr. Le Baron de Crassier (1840), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Château de Betlehem : près Maestricht dans la commune de Limmel appartenant à Mr. Bettonville (1840), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

In 2005 verscheen er een boek over hem: Philippe van Gulpen 1792-1862, door L. Spronck. Nu in de aanbieding bij Stichting Historische Reeks Maastricht, zie hier.

In 2009 was er een expositie in Ter Apel, met werken van Philippe van Gulpen uit een collectie bestaande uit een paar duizend (!) van zijn prenten in bezit van een nazaat. Toch nog over lezen? Zie op de site van Klooster Ter Apel of blader door Klooster Cahier XXIV.
Jan Holwerda

Slevante et le nouveau casino militaire bâti en 1845, et la ruine de Lichtenberg (1845), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Maastricht. Gezicht in het stadspark vóór de aanleg van het kanaal Maastricht-Luik (1845), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Meerssen. Basiliek en proosdij, gezien vanuit het westen (1846), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Jardin et demeure de M.Fraiture au Commel en 1830 (1847), Philippe van Gulpen  Bron: RHC Limburg

Landgoed De Hooge Boekel. Foto: Herman Kok  Bron: Nederlandse Tuinenstichting

VOORAANKONDIGING   Excursie 25 augustus 2018: Drie buitenplaatsen in Twente

Rond 1900 lieten rijke Twentse textielbaronnen fraaie buitenplaatsen en landgoederen aanleggen. We bezoeken er drie: Het Stroot, De Hooge Boekel en Het Hakenberg.
De tuinen zijn grotendeels door de tuin- en landschapsarchitecten Dirk en Pieter Wattez ontworpen.
Het Stroot bezit een uitzonderlijke, 17e-eeuwse toegangspoort. In de tuin staat een zeldzaam grote moerascypres. De Hooge Boekel (1922/26) laat met zijn terrassen en balustrades classicistische en neo-rococo vormen zien. De tuin is zowel formeel als landschappelijk. Het Hakenberg is begin 1900 ontworpen in chaletstijl. Bij de aanleg is optimaal gebruik gemaakt van het reliëfrijke landschap met de stuwwal.
De landschapsarchitect Erik Blok, die recentelijk de Wattez-tuinen van Hooge Boekel en Hakenberg restaureerde verzorgt een lezing.

Deze excursie is opengesteld voor NTs-donateurs, Cascade-donateurs en Heemschut-leden.

25 augustus 2018: Drie buitenplaatsen in Twente
Start- en eindpunt: station Hengelo (Ov)
Tijd: 9.45 – 18.00 uur
U kunt zich opgeven vanaf 1 februari 2018, bericht volgt.
(zie ook NTs website)

Landgoed Het Hakenberg: Foto: Kamphuis  Bron: Nederlandse Tuinenstichting

Landgoed Het Stroot. Foto: Marlies Enklaar  Bron: Nederlandse Tuinenstichting