GETIPT
Technical Art History Colloquium: Garden Construction
9 february 2017, 15:00-17:00
Artis Bibliotheek, leeszaal – Plantage Middenlaan 45, Amsterdam
Deelname is grats, wel opgeven: t/m maandag 6 februari, mail naar j.briggeman@uu.nl

dr. Georges Farhat (University of Toronto) en prof. dr. Erik de Jong (University of Amsterdam) spreken. De eerste onder de titel The Landscape Construction of Perspective in France (1550-1750), de tweede met ‘The eye, through space, by deceit, slowly leads to narrow end’. Dutch Landscapes of the 17th Century: Their Design, Making and Experience.

Zie ook OSK agenda en download Garden construction programma.

OVERGENOMEN
Het Nederlandse landschap was verouderd en voldeed niet meer aan eigentijdse eisen. Waar vernieuwing wel had plaatsgevonden was het onherkenbaar geworden. Dat was de opvatting van enkele landschapsarchitecten in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw. Hun ideaal was een gemoderniseerd landschap waarin schijnbaar strijdige belangen als technologie en ecologie, behoud en vernieuwing, stad en land werden gezien als onderdelen van een geheel. Een landschap dat functioneel was en betekenisvol. Ze wilden dit realiseren met een uitgebreid ontwerpproces dat zo idealistisch was dat het bij de Rijksplanologische Dienst een ‘paradijsmethode’ werd genoemd.

Imke van Hellemondt zet uiteen wat de achterliggende motieven waren voor het moderniseringsideaal van deze landschapsarchitecten, hoe zij dit wilden verwerkelijken en welke gevolgen dat had voor hun opvattingen over onderzoek en ontwerp.

Imke van Hellemondt, De Paradijsmethode. Opvattingen over de modernisering van het landschap in de nederlandse landschapsarchitectuur (1960-1980), ISBN 9789053831915, € 35,00. Te bestellen bij VU Uitgeverij, klik hier.

Recent verscheen in de serie NKS Publicaties: Nijenrode, Burcht Buitenplaats Business Universiteit, van de hand van Ben Olde Meierink. € 17,50 excl. verzendkosten. Te bestellen bij de Nederlandse Kastelenstichting, info@kastelen.nl

kastelen:nl (NKS): Het was niet lang na de bouw van hun kasteel dat de familie Van Nijenrode betrokken raakte in de langdurige oorlogen tussen Holland en Utrecht. Nijenrode kwam niet zonder kleer­scheuren uit de strijd en werd zelfs een keer deels afgebroken door woedende Utrechtse burgers.
Eind zeventiende eeuw gebruikte de Amsterdamse kooplie­denfamilie Ortt het kasteel als zomerverblijf en liet prachtige tuinen aanleggen. Zoals vele andere Vechtbuitens raakte het huis rond 1900 in verval en zou voor afbraak verkocht worden. Michel Onnes, een ondernemer in koffie, ontpopte zich als de redder in nood en liet het huis geheel in middeleeuwse stijl res­taureren.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebruikt door de be­zetter en in 1946 besloot de eigenaresse het te verkopen aan een nieuw op te richten onderwijsinstituut, dat we nu allemaal kennen als Nyenrode Business Universiteit. Dit boek belicht die lange geschiedenis, met veel aandacht voor de bewoners, het gebouw en het park .

Ontwerp voor De Voordam (1849, Hellendoorn)  Bron: Nationaal Archief

Dit ontwerp, zonder locatieaanduiding, ongedateerd en ongesigneerd, is voor de tuin van Huize De Voordam te Hellendoorn, in 1849 gebouwd voor de weduwe Ninaber-Biben (1817-1889) en haar twee zeer jonge kinderen, op de grens van de havezate Den Dam te Hellendoorn. De tekening zal ook ‘rond 1849’ dateren, gezien de toenmalige bouw van het huis en omdat de stippellijn van de voormalige behekking overeenkomt met de eerste kadastrale inmeting van De Voordam in 1850.

De op het ontwerp staande details vormen een fraaie aanvulling op het het ontwerp zelf: De rijweg van af den hoofdingang tot voor het huis en rond het perk A heeft eene breedte van 4,00 El [=meter]. De wandelpaden bekomen eene breedte van 2,00 El. De graszoomen langs de perken voor de moestuin hebben eene breedte van 1,50 el en op eenige plaatsen verbreed, om daarin bloem en heesterperken aantebrengen. In deze graszoom zouden gevoegelijk vruchtbomen ) bij voorkeur piramide’ op afstanden van 5 a 6 El kunnen geplaatst worden. Langs het hakhout bekomen de graszoomen eene breedte van 5 palmen [=decimeter], en op enkelde punten breeder tot het aanbrengen van perken. Het badhuis is slechts met eene roode gestippelde lijn aangegeven, wanneer dit wordt gebouwd bekomt het wandelpad daar ter plaatse eene andere rigting.

Het ontwerp ligt in het Nationaal Archief en heeft de volgende beschrijving: Ontwerp voor inrichting van een tuin rondom een huis met warande. z.d. 1 stuk (zie hier). Zoom zelf maar eens in, klik hier, om de vormgeving in meer detail te bekijken.
Jan Holwerda

Oude foto met De Voordam, met warande en perken  Bron: gemeente-hellendoorn.mijnstadmijndorp.nl

Het Gezigt van de Tuyn [van Welgelegen] van zyn Hoog Edelheyd den Hoog Edelen Groot Actbaaren Petrus Albertus van der Parra Gouverneur Generaal van Nederlands India Staande op de wegt van Iaccatra, Johannes Rach Bron: www.atlasofmutualheritage.nl

In Kumpulan, het Reünie en Congrescentrum op Landgoed Bronbeek (Arnhem), staat op zondag 22 januari 2017 de omgeving de buitenhuizen van Batavia centraal. Een viertal sprekers, Teun van Heiningen, Leo den Dulk, Jorien Jas en Adrienne Zuiderweg, geeft een lezing over de tuinen van Indische huizen en buitenplaatsen.

Omdat het in de loop van de achttiende eeuw ongezond was in de Bataviase kota werden buiten de stadsmuren huizen gebouwd en thuynen aangelegd. Die deden niet onder voor de vaderlandse buitenplaatsen. De tuinen van deze huizen leken een weerspiegeling van de Europese en vaderlandse tuinen. De tuinen gaven de geordende natuur weer die contrasteerde met de natuur van de Bataviase Ommelanden.

Een dagprogramma kost € 27,50 per persoon. Dit is inclusief koffie of thee met spekkoek, Indisch buffet en een consumptie. Er is geen kaartverkoop ter plaatse. U kunt zich uitsluitend inschrijven via www.kumpulan.nl/themazondagen. Na betaling kunt u uw toegangskaart printen.
Vanaf 10.00 uur bent u welkom in het Reünie- en Congrescentrum Kumpulan op Landgoed Bronbeek. De zaal is vanaf 10.30 uur open, de lezingen beginnen om 11.00 uur. Om 15.00 uur sluiten we de middag af. U kunt vrij parkeren op het landgoed.

Het Gezigt van de Grooten Fonteÿn in de Beneden Tuÿn op Buÿten Zorg te zien van het Moderrene Speelhuÿs na Booven (1770-1772), Johannes Rach Bron: www.atlasofmutualheritage.nl

De Cascade donateurs hebben een mail/brief ontvangen met verheugend nieuws en enige data.

Het Cascade bestuur stelt de nieuwe voorzitter voor: Johan Carel Bierens de Haan. Binnen het bestuur is hij als oud-vicevoorzitter (tot voor enige jaren) een oudgediende; hij heeft de voorzittershamer per 1 januari j.l. ter hand genomen.
Els van der Laan zal de taak van vicevoorzitter op zich nemen. Els is een nieuw gezicht binnen het bestuur, maar velen zullen haar al kennen van de verschillende Cascade-bijeenkomsten.
Wim Meulenkamp heeft het bestuur helaas verlaten, onder veel dank voor zijn jaren vicevoorzitterschap.

Daarnaast wordt een ieder geattendaard op de komende RTC en MZN (ter vastlegging in de agenda’s):
– zaterdag 8 april 2017, Cascade rondetafelconferentie
– woensdag 21 juni 2017, Cascade midzomernacht.

Tijdens de RTC zal de voorzitter in gaan op de activiteiten die gepland staan; zo ook op  het symposium ‘Verdwenen tuinen’, gepland voor 2018.
Tijdens de Midzomernacht zal de tweede Carla Oldenburger-Ebbers penning, de Cascade stimuleringsprijs voor jong talent, worden uitgereikt.
Details als locatie, tijden en inhoud volgen nog.

Kaart van de boerenhofstede genaamt Vismeer, en van de Bankrasmeer; gelegen aan den Amsteldijk nabij het dorp Ouderkerk (1826), S. Obeloo  Bron: Noord-Hollands Archief

Bladerend door de beeldbank van Noord-Hollands Archief kwam ik een keer deze kaart van de boerenhofstede Vismeer nabij het dorp Ouderkerk (aan de Amstel) tegen (zie afbeelding boven). De hoek rechtsonder intrigeerde, dus inzoomen. Slingerpaden, een tuin, cijfers… (zie afbeelding onder). Dus inzoomen op de legenda, in de linkerbovenhoek, en: ‘2: Engelsche tuin’. Aah ‘Engelsche tuin’ als benaming, ik dacht gewoon aardig als tussendoorberichtje op een ‘dood weblog moment’ (nu).
Dit bericht vervolgens samenstellende toch maar even de naam Vismeer ingetikt in ‘den ouden krant’ zoekmachine Delpher. En jawel, komt meermaals voor, net voor en na 1800. Te huur, te koop enz.

Een en hetzelfde object komt voor als ‘Plaats Vismeer’ (1781), ‘Buitenplaats Vismeer & Boerenbruyker met zyn Huysmans Wooninge’ (1789), ‘Buytenplaats Vismeer’ (1792), ‘Buiten-Verblyf Vismeer’ (1798), ‘Buitenplaats en Boeren-Bruiker Vismeer’ (1801), ‘Buitenplaats Vismeer’ (1805), ‘Buiten-Verblyf Vismeer’ (met ‘zeer ruim Chinees Tuinhuis’, 1809), ‘Boeren-hofstede Vismeer’ (1855). De advertentie uit 1855 noemt Vismeer tezamen met de hofstede Meerland (als een geheel) en dan hebben we de zuiderburen van de tegenwoordige (en al oude) buitenplaats Oostermeer te Amstelveen te pakken. Inderdaad staat ook als naam op de kaart, als ‘De Heeren Hofsteede OosterMeer’.
Zo krijgt dit ’tussendoortje’ toch nog wat inhoud. Verschillende betitelingen, de overgang van boerderij naar combi met buitenplaats(je), tot weer boerderij. En dat woord ‘Boerenbruyker’ of ‘Boeren-Bruiker’. Ik kende het niet (zegt niets), dacht aan iets met pacht(er). Even verder googelen. Komt weinig, maar meer voor, ook in ‘Boeren bruik weer’. En als ik dan met het bovengenoemde Meerland i.c.m. Ouderkerk zoek duiken naast ‘Boerenbruiker’ ook advertenties met ‘Bruykweerland’ op. Gaat het misschien om inpoldering na vervening?
Jan Holwerda

Detail bovenstaande kaart, met ‘2: Engelsche Tuin’

Twee jaar na publicatie in het Cascade bulletin komt een artikel digitaal (als PDF) beschikbaar. Er was even wat achterstand, maar nu staan ook de artikelen uit 2013 en 2014 (13 stuks) op de Cascade website: www.cascade1987.nl/bulletin.

Watergraafs- of Diemermeer (1719), Pieter van den Berge  Bron: beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Twee kaarten van de Watergraafs- of Diemermeer. Kijk en vergelijk de bekendere Watergraafs- of Diemermeer van Pieter van den Berge uit 1719 en de veel mindere bekende Kaart van de landen gelegen in de Diemer=Meer van Cornelius Groll uit 1810. Bijna een eeuw ligt tussen beide kaarten. Ze tonen niet alleen een stuk geschiedenis van die plek, maar vormen ook een mooie illustratie van twee fases in onze tuinhistorie.

Klik, zoom in, kantel en vergelijk:
Watergraafs- of Diemermeer van Pieter van den Berge uit 1719
Kaart van de landen gelegen in de Diemer=Meer van Cornelius Groll uit 1810

Kaart van de landen gelegen in de Diemer=Meer (1810), Cornelius Groll  Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

Na kantelen tot overeenkomstige wijze als eerste kaart