Op 28 oktober 2016 werd het boek Het groene goud. 50 jaar boomverzorging in Nederland van de hand van J’ørn en Lia Copijn en Marina Lameris gepresenteerd.

Deze uitgave beschrijft in woord en beeld de vakontwikkeling van de afgelopen 50 jaar, van 1966 tot 2016. Het vertelt niet alleen over het hoe rond de verzorging, maar ook over het belang ervan. De betekenis van bomen, vanuit natuur- en milieuaspecten, maar ook vanuit de cultuurhistorische waarden komt aan bod. Bovendien komen diverse boomdeskundigen en wetenschappers aan het woord over hun visie op boomverzorging en wordt de geschiedenis geschetst van de Bomenstichting en de Kring Praktiserende Boomverzorgers. Er is ook een groot hoofdstuk gewijd aan de wijze waarop bomen oud worden: hoe ze zich regenereren en hoe de verzorging ze de mogelijkheid geeft om ouder te worden. Het verplanten van bomen, als manier om bomen een tweede leven te geven, komt eveneens uitgebreid aan bod. Daarnaast wordt kort over de grenzen heen gekeken met een historisch perspectief van boomverzorging in onze buurlanden.
Kortom: het thema wordt breed uitgemeten en telkens in historisch perspectief gezet.
Het boek vormt daarmee een belangrijk leerboek en naslagwerk voor de vakwereld, maar is zo toegankelijk geschreven dat iedere geïnteresseerde leek het ook interessant zal vinden.
Het boek is rijk geïllustreerd met veel historische foto’s, schilderijen en etsen van beroemde kunstenaars als Van Gogh en Mondriaan en tekeningen van J’ørn Copijn ter toelichting en illustratie van de teksten.

J’ørn en Lia Copijn, Marina Laméris, Het Groene Goud. 50 jaar boomverzorging in Nederland. ISBN/EAN 9789491229299 € 29,95 Hard cover, 320 pagina’s in kleur, meer dan 550 illustraties en foto’s (vanaf 1 januari 2017 € 34,95).

Kaart van Elswout (1854), L.H.E. Gronemeyer  Foto: Jan-Willem van Velzen
Klik hier voor grote weergave.

In het poortgebouw van Elswout hangen afbeeldingen van Elswout. Aan de achter-
zijde van één ervan bevond zich een papiertje met toelichtingen bij een kaart en de
naam Gronemeyer. De vraag was echter: waar was de kaart? Via de catalogus van het
Noord-Hollands Archief noch via andere digitale zoekacties was de kaart vindbaar.

Toch bleek de kaart zich tussen de Elswoutstukken te bevinden. Het betreft een kaart uit 1854 van de hand van L.H.E. Gronemeyer. Meer over deze kaart in deze PDF.
Jan-Willem van Velzen

Portret Jakoba Mulder door Willem den Ouden Bron: Amsterdam Museum
zie ook #020today: Jakoba Mulder. Portret van eerste vrouwelijke stedenbouwkundige

OVERGENOMEN (delen)
Het is 1961, de lente is begonnen. Stedenbouwkundige Jakoba Mulder beschrijft de aanleg van de Westelijke Tuinsteden in het vakblad Werk in Uitvoering, de gemeentelijke uitgave van de Dienst Publieke Werken. De eerste bomen staan in de aarde, er is 1.000 ha bouwgrond opgespoten, qua omvang gelijk aan Enschede of Tilburg. De groene openbare ruimtes zijn ingetekend; zij heten dan nog ‘ontspanningsgebieden’, om de bevolking te dienen. Die jonge boompjes van toen zijn nu volwassen bomen van soms 50 of 60 jaar oud. De Tuinsteden zijn daadwerkelijk groen geworden.

De verkennende expositie ‘Het Groen en de Tuinsteden’ verdiept zich in de gedachten achter al dit groen. Jakoba Mulder had vanaf 1930 stevig de regie in handen over de vormgeving en uitvoering van de groenvoorzieningen. Mien Ruys legde er prachtige tuinen aan.

Landschapsarchitect Yttje Feddes is op 27 oktober te gast tijdens het Van Eesterengesprek #53 om in te gaan op vragen als: Hoe kun je de groene kwaliteiten van een stadsdeel als Nieuw-West inzetten, herstellen en versterken in de stad die Amsterdam vandaag is en in de toekomst wil zijn? Welke kansen liggen er?

Annemiek Langendoen van Hollandsgroen – die een belangrijk deel van de groenvoorziening in Nieuw-West, waaronder vooral de vele hoven die het stadsdeel rijk is beheert – zal op 24 november tijdens het 54e Van Eesterengesprek spreken over ontwerp, aanleg en onderhoud van groenprojecten in Amsterdam.

Landschapsarchitect Pieter Boekschooten die onder meer de Bretten en Tuinen van West heeft ontworpen zal op donderdagavond 15 december tijdens het Van Eesterengesprek #55 verhalen over de niet-uitgevoerde delen van het Amsterdams Uitbreidingsplan. In gebieden als Tuinen van West, het Sloterpark, de Bretten en de Oeverlanden-Noord heeft de natuur namelijk vrij spel gekregen nadat de oorspronkelijke ideeën op de tekentafel waren blijven liggen.

Expositie: vanaf 21 oktober tot begin 2017
Vrijdag en zaterdag 13:00 – 17:00 uur
Elke eerste zondag van de maand 13:00 – 17:00 uur

De expositie Het Groen en de Tuinsteden is onderdeel van het najaarsprogramma Groen in West, met lezingen, excursies en andere activiteiten rond het thema groen. Kijk voor het volledige programma in de agenda.

Beplantingsplan van Mien Ruys voor de Bakemabuurt Bron: vaneesterenmuseum.nl

Jan-Willem van Velzen reageerde enige malen op het eerdere bericht over de wonderboom van Elswout. Hij heeft een artikel samengesteld op basis van zijn uitvoerige studie ten aanzien van de verschillende afbeeldingen, met zijn gedachten en inzichten, zijn argumentatie en afsluitend een diepgaand stuk over ‘boomsymboliek’. Het lezen meer dan waard en hier te downloaden.

Buitenplaats met stellingmolen (ca. 1760-1775, Diemermeer?)
Bron: Geheugen van Nederland  klik hier voor inzoomen

Bedrijvigheid op buitenplaatsen kennen we, maar deze is toch wel extreem. In dit geval staat er geen molen bij de buitenplaats, maar daar bij die molen… staat een buitenplaats. De afbeelding zit in Bijzondere Collecties Leiden van Universiteitsbibliotheek Leiden. Er staat vermeld: ‘In een oude objectbeschrijving wordt Diemermeer als locatie gesuggereerd.’

Van de combi buitenplaats-molen kom je haast vanzelfsprekend op die bekende combi molen-tuin van molen De Hooiberg op het bolwerk Slotermeer aan de Singelgracht te Amsterdam; de afbeeldingen zeggen genoeg.
Jan Holwerda

Molen De Hooiberg op het bolwerk Slotermeer aan de Singelgracht (1765-1775), Reinier Vinkeles
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam  klik hier voor inzoomen

De tuin van molen De Hooiberg op het bolwerk Slotermeer (1765-1775), Reinier Vinkeles
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam  klik hier voor inzoomen

INGEZONDEN (op basis van)
Een symposium met een programma dat geen tuinhistorisch onderdeel kent, maar hier toch even naar voren wordt gebracht. Aanleiding voor het symposium is de afronding van de inventarisatie van het familiearchief Bentinck (15e – 19e eeuw). En Bentincks en locaties met dan wel uitingen van tuinkunst is natuurlijk een gekende combinatie. Op het symposium wordt het eeuwenlange grensoverschrijdende karakter van het geslacht Bentinck naar voren gebracht en staan de schijnwerpers op de rol en positie van Charlotte Sophie Bentinck Reichsgräfin von Aldenburg (1715-1800), die in 1733 met Willem Reichsgraf von Bentinck (1704-1774) huwde.
Het Gelders Archief publiceert de toegang van het familiearchief Bentinck in de loop van 2017 op de website. Op dat moment is het ook familiearchief raadpleegbaar in de studiezaal.

Het Gelders Archief en Landgoed Middachten nodigen u van harte uit om het symposium te bezoeken:
Symposium ‘The world of the Bentincks’
18 november 2016, 10.00 – 17.10
Kasteel Middachten
Landgoed Middachten 3 6994 JC De Steeg, 026-4952186.
Kosten 35 euro. Plaatsing in volgorde van aanmelding.
De voertaal tijdens het symposium is Engels.
Zie ook Gelders Archief en deze PDF.

Gisteren vond de uitreiking van de Ithakaprijs en het Ithakastipendium 2016 plaats (beide groot € 5.000,-). De laatste werd niet uitgereikt omdat er dit jaar geen passende inzending was. Het stipendium werd doorgeschoven naar de prijs en daarmee was er ruimte voor twee winnaars:

Kees van der Leer en Henk Boers met Huygens’ Hofwijck. De buitenplaats van Constantijn en Christiaan. Volgens de jury: ‘het mooiste boek en meest fascinerende verhaal’.

Martin van den Broeke met Het Pryeel van Zeeland. Buitenplaatsen op Walcheren 1600-1820. Volgens de jury: ‘wetenschappelijk de meest diepgaande en gedegen studie’.

Zie ook het bericht en de link naar het juryrapport op skbl.nl.

Slot Schaesberg, impressie pioniersfase  Bron: www.slotschaesberg.nl

OPGEPIKT

Platform Kastelen & Buitenplaatsen
Thema: Voorburchten. Onbekend maar toch bemind
11 november 2016 – 14:00 tot 17:00
RCE, Smallepad 5, 3811 MG Amersfoort

14.00-14.10 Opening en programmatoelichting, dr. Fred Vogelzang
14.10-14.40 De voorburcht als erfgoed en als bron van informatie. drs. Jan van Doesburg en dr.ir. Taco Hermans
14.40-15.05 De ruïne van Brederode. Verkennend onderzoek naar het draagvlak, het programma, de locatie en de vorm van een nieuw te bouwen bezoekersruimte op het terrein van de ruïne: hoe verhoudt een nieuwe toevoeging zich tot het historische gebruik van en de historische bebouwing op de voorburcht en voorhof? drs. ing. Natasja Hogen en ir. Peter Rutten
15.05-15.25 Theepauze
15.25-15.50 Kasteel Assumburg. Nieuwbouw Het Koetshuijs op de voorburcht met gebruikmaking van de overblijfselen van het oorspronkelijke koetshuis. Wouter de Haas
15.50-16.15 Slot Schaesberg. Herbouw voorburcht in oorspronkelijke staat en huidig gebruik voorburcht voor activiteiten. Aryan Klein
16.15-16.40 Kasteel Spreeuwenstein. Geplande nieuwbouw op de voorburcht in relatie tot het herstel van de hoofdburcht. Bert Tuk, eigenaar kasteel Spreeuwenstein
16.40-16.55 Discussie
16.55-17.00 Speakerscorner en afsluiting door de dagvoorzitter
17.00 Borrel
Aanmelden met dit formulier.

Nieuwe bezoekerscentrum bij kasteel Assumburg  Bron: www.mooinoord-holland.nl

Elswoud De wonderboom (1776), Pieter van Loo  Bron: beeldbank Noord-Hollands archief

Het fenomeen ‘de wonderboom van Elswout’ en de afbeeldingen kende ik al wel, alleen de laatste afbeelding nog niet. En die is op een geheel eigen wijze charmant, vandaar deze weblog. De benaming wonderboom zal te maken hebben gehad met het grillige karakter. Al dan niet natuurlijk, want het zou een boombundel of boomboeket kunnen zijn geweest. Meer over dit fenomeen in onder andere Bijzondere boomvormen in historische parken van Lucia Albers.
Jan Holwerda

Gezicht op de wonderboom en de vijver op de buitenplaats Elswout (1791), Paulus van Liender  Bron: beeldbank Noord-Hollands archief

Gezigt op de zogenaamde Wonderboom, op de Hofstede Elswoud (1798-1803), Pieter van der Meulen Bron: beeldbank Noord-Hollands archief

De zoogenaamde wonderboom op Elswoud (1855), C. Gronemeyer Bron: Bijzondere Collecties Leiden

Het Gotische gebouw, uit Kasteelen en buitenplaatsen in het Koningrijk der Nederlanden (ca. 1845)  Bron: beeldbank Gelders Archief

Naar aanleiding van de weblog van gisteren ‘bladerde’ ik weer eens door Kasteelen en buitenplaatsen in het Koningrijk der Nederlanden. In de serie zit ‘Het Gotische gebouw’. Ik heb me vaak genoeg afgevraagd waar dat moet hebben gestaan. En nu lees ik in de omschrijving van Bijzondere collecties Leiden: ‘Een neogotisch gebouw, niet te lokaliseren.’ Dat vormt dan toch een uitdaging.
Aangezien vrijwel alle afbeeldingen buitenplaatsen in de regio Arnhem betreffen, moet ‘Het Gotische gebouw’ daar toch ook zijn geweest. Toch nooit tegengekomen en toch ook net zo snel gevonden. Het betreft de niet meer bestaande villa Eikenhorst aan de Hoofdstraat te Velp.

Eikenhorst zal zijn gebouwd onder Willem Landmeter Havelaar (Rotterdam 1796 – Velp 1875) en Jacoba Aletta Charlotta Everdina van Teijlingen van Kamerik (Rotterdam 1823 – Velp 1893). In de Rotterdamsche courant van 8 juni 1843 vind ik het een eerste maal genoemd. In 1893 kwam ‘de goed onderhouden en solied, in gothischen stijl gebouwde Villa „EIKENHORST” …, bestaande in Heerenhuis en afzonderlijk staand Koetshuis en Oranjerie, met fraai aangelegden Tuin’ te koop. Niet lang daarna was er een ‘Kost en dagschool voor meisjes’, later ‘jongedames’, gevestigd. In 1902 volgde verkoop en afbraak omwille van de aanleg van de Havelaarstraat.
Jan Holwerda

Villa Eikenhorst aan de Hoofdstraat te Velp (1880-1890)
Bron: beeldbank Gelders Archief