OVERGENOMEN

Op 9 oktober verschijnt Statig Beetsterzwaag. Het parklandschap rond een Fries dorp, van de hand van Ronald van Immerseel en Peter Verhoeff.

Bij de Friese dorpen Beetsterzwaag en Olterterp ligt een uniek eeuwenoud parklandschap. Het landschap is ontstaan als ontginning vanuit het Koningsdiep. Momenteel bestaat het uit een afwisseling van eeuwenoude hooilanden, restanten van het vroegere veen- en heidelandschap, uitgestrekte bossen, waterpartijen en imposante lanen. Opvallend is de grote hoeveelheid landgoederen en buitenplaatsen. De statige huizen en parken hebben al eeuwenlang een grote aantrekkingskracht en bepalen de bijzondere kwaliteit van dit gebied.

Het boek Statig Beetsterzwaag. Parklandschap rond een Fries dorp kan gezien worden als een landschapsbiografie. Het ontstaan van het landschap wordt beschreven, net als de ontwikkeling van het dorp, de sociale verhoudingen tussen landgoedeigenaren en de lokale bevolking en de opkomst van het toerisme vanaf de negentiende eeuw. Bijzondere aandacht is er voor de landgoederen en buitenplaatsen zelf met hun karakteristieke parken en tuinen. Vijf eigenaren en beheerders komen aan het woord om hun visie op het landschap van Beetsterzwaag en Olterterp te geven. Eén ding staat vast, het is een prachtig gebied in Friesland waar we nog lang van kunnen genieten en waarbij de verbondenheid van inwoners en betrokkenen bij de instandhouding van dit cultuurhistorisch erfgoed tot op heden groot is.

Ronald van Immerseel en Peter Verhoeff, Statig Beetsterzwaag. Het parklandschap rond een Fries dorp, Utrecht 2016, ISBN 978-90-5345-497-8, € 24.95, p. 128

INGEZONDEN
De jury van de Ithakaprijs en het Ithakastipendium 2016 (beide groot € 5.000,-) nodigt u graag uit voor de uitreiking op woensdag 12 oktober 2016 (vanaf 15.00 uur) op

Kasteel De Vanenburg
Vanenburgerallee 2 te Putten

De genomineerden voor de Ithakaprijs zijn
– Kees van der Leer & Henk Boers, Huygens’ Hofwijck. De buitenplaats van Constantijn & Christiaan, Voorburg 2015
– C. Boschma-Aarnoudse, Buitenplaatsen in de Purmer. Investeren en buiten leven in een Noord-Hollandse polder, Wormer 2016
– Ignus Maes (red.), Kasteel Keukenhof: huis en haard, Hilversum 2015
– Bea Groen, Amelisweerd & Rhijnauwen. Wandelen en verkennen van heden en verleden, Utrecht 2015
– Martin van de Broeke, Het pryeel van Zeeland. Buitenplaatsen op Walcheren 1600 – 1820, Hilversum 2016
– Rudolf J. Wielinga, Tuinhuizen in Fryslân. Theekoepels en priëlen, Leeuwarden 2016
– Taco Hermans, Middeleeuwse woontorens in Nederland. De bouwhistorische benadering van een kasteelvorm. Deel I (teksten), Deel II Catalogi en bijlagen, Hilversum 2016

Het programma is als volgt samengesteld:
15.00 – 15.30 Koffie-/thee-ontvangst
15.30 – 15.40 Welkom door René W.Chr. Dessing, directeur sKBL
15.40 – 15.50 Voordracht door Els van der Laan, directeur van het bureau N0.0RDPEIL naar aanleiding van het aan dit bureau uitgereikte Ithakastipendium 2015
15.50 – 16.00 Uitreiking van de Ithakaprijs 2016, gevolgd door de laudatio door juryvoorzitter Paul Schnabel
16.00 – 16.05 Dankwoord winnaar Ithakaprijs 2016
16.05 – 16.15 Uitreiking Ithakastipendium 2016 en toelichting hierop door jurysecretaris René W.Chr. Dessing
16.15 – 16.20 Dankwoord winnaar Ithakastipendium 2016
16.20 – 16.25 Introductie door jurylid Yme Kuiper op de voordracht van dichter, romanschrijver en vertaler Willem van Toorn
16.25 – 16.45 Causerie door Willem van Toorn
16.45 – 18.00 Receptie
18.15 Einde ontvangst
 
Wij stellen uw aanwezigheid zeer op prijs. Indien u de uitnodiging aanneemt, ontvangen wij
graag uw bevestiging via info@skbl.nl. Wilt u daarbij vermelden of u met een of twee personen komt?

De Tuin Land en Yzigt buiten de Haarlemmer Poort (1825), Cornelis de Kruyff
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

In het in of vanaf 1825 door Fr. Buffa & Fils uitgegeven Vues choisies d’Amsterdam et ses Environs, Dessinées d’apres nature par C. de Kruyf et autres artistes is de hierboven staande prent opgenomen. Ook bestaan er drie gelijkende tekeningen, voortekeningen en/of kopieën.

De tuin Land- en IJ-zicht
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

De tuin Land- en IJ-zicht
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Kopie of voortekening van De Tuin Land en Yzigt buiten de Haarlemmer Poort (1826), Cornelis de Kruyff  Bron: Beeldbank Noord-Hollands Archief

Over Land- en Yzigt wist ik niets, maar de ‘oude krant’ (delpher.nl) brengt ‘nieuws’.
De oudste door mij gevonden vermelding staat in de Amsterdamse courant van 8 juni 1793: ‘Fredrik Kuhn, Castelein in de herberg ‘T YZIGT, by de Haarlemmerpoort, binnen deeze stad, heeft thans in gereedheid zyn overheerlyke overdekte en extra fraaije open kolfbaan, en een fraai billiard. Zyn huis is zeer geschikt tot het houden van burger-wachts en andere partyen, collegien, concerten, enz.’
De weekelyksche nieuws-post: vrijheid, gelijkheid, broederschap van 5 januari 1797 noemt de herberg in een heel ander verband: ‘Aan de Haarlemmer Poort, is een molenaars zoon, van 17 Jaar welke zich op de ommegang te digt onder ’t beriek van de wieke van de moolen begeven had, door de wieke opgenomen, en in de herberg ’t Yzigt, in de open kolfbaan neer gegooit, en was subied overleeden’.
Een verkoopadvertentie in de Opregte Haarlemsche Courant van 20 februari 1827 brengt de groei van het lokaal Land- en IJzicht naar voren: ‘geheel nieuw gebouwde hechte, sterke en weldoortimmerde Huizinge, pragtige muzijk-tempel, chinesche tent, tuinhuis, paarden-stalling, schuur, volliere, stalling voor koebeesten, entreehuisje, tuin en verdere betimmering, berastering, bepoting en beplanting…’
Op 1 april 1830 brandde de herberg af (Middelburgsche courant 6 april 1830). De naam IJzicht werd vervolgens overgenomen door de naastgelegen/nabij gelegen herberg Hannover. Tot slot duikt dezelfde naam in 1848 op voor een herberg/lokaal aan de Diemerdijk buiten de Muiderpoort: er is sprake van de opening van ‘Tuin Land- en IJzigt’, ‘waarin een fraaije koepel met een zeer ruim uitzigt en brillante wandelwegen’ (Algemeen Handelsblad 13 mei 1848). De naam is dezelfde, de locatie een andere.
Jan Holwerda

Uitsnede met de ‘muzijk-tempel’ en denkbaar de eerdere ‘billiard'(zaal)?
Bron: Beeldbank Noord-Hollands Archief

Elswout, weiland met koeien en onderkomen voor een pony
Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

Ik kende deze van Elswout nog niet (voor wat dat waard is), een onderkomen voor een pony. De foto is gemaakt door de fotograaf Ignatius Bispinck (1860-1924) en moet gezien zijn sterfjaar van voor 1925 dateren.
Jan Holwerda

Elswout, onderkomen voor een pony
Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

In 2009 heeft de Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade de Carla Oldenburger-Ebbers Penning ingesteld. Cascade riep daarmee een prijs in het leven, genoemd naar haar oud-voorzitter en bedoeld om jong wetenschappelijk talent te stimuleren (jong is leeftijdsloos). De prijs zal vergezeld gaan van een bescheiden geldbedrag.
Voor de Carla Oldenburger-Ebbers Penning komen onderzoekers in aanmerking die aan het begin van hun (nieuwe) loopbaan staan en die een opmerkelijke wetenschappelijke scriptie, artikel of andere publicatie hebben uitgebracht die betrekking heeft op de geschiedenis van de Nederlandse tuin- en landschapsarchitectuur en die aansluit op de doelstellingen van Cascade. De kwaliteit wordt getoetst aan de voor de universiteiten en hogescholen gebruikelijke normen.

Tweede uitreiking in 2017
In 2017 zal de tweede Carla Oldenburger-Ebbers penning worden uitgereikt. Het bestuur van Cascade nodigt beginnende onderzoekers uit mee te dingen naar de prijs. Kandidaten kunnen zowel door henzelf als door anderen worden voorgedragen. De inzending moet tussen december 2012 en december 2016 tot stand zijn gekomen. Inzendingen voor de prijs dienen tussen 1 september en 31 december 2016 te worden gedaan.

Meedoen?
Lees het reglement op de website van Cascade: www.cascade1987.nl (zie Activiteiten/Oldenburger Penning). Het deelnameformulier kunt u downloaden vanaf de website van Cascade: www.cascade1987.nl (zie Activiteiten/Oldenburger Penning). Van de aangemelde scriptie of publicatie dient u een digitale en een papieren versie in bij de jury. Het digitale document mailt u naar: secretariaat@cascade1987.nl t.a.v. Sandra den Dulk. Het papieren document stuurt u naar:
Stichting Tuinhistorisch Genootschap Cascade
t.a.v. drs. S.J. den Dulk
Het Secretarishuisje
Muurhuizen 109
3811 EE Amersfoort

Inlichtingen bij Sandra den Dulk, secretaris Cascade: secretariaat@cascade1987.nl.

Tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’ | Kasteel de Haar Utrecht

Afgelopen woensdag 7 september is de de tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’ geopend. Voor het eerst na ruim 100 jaar toont De Haar de originele ontwerptekeningen van meesterarchitect Pierre Cuypers, afkomstig uit de collectie van Het Nieuwe Instituut. De tekeningen zijn nooit eerder op locatie, dus naast de uitgevoerde situatie aan het publiek getoond.

Welke keuzes maakten de baron en de barones een eeuw geleden bij de inrichting en de afwerking van het interieur van het kasteel? Welke invloed had het buitenverblijf van de Franse koning Napoleon III op Kasteel de Haar? Zochten de baron en barones zelf tegels uit of lieten ze die ontwerpen? Kochten ze antiek en oude schilderijen of hadden ze een kunstcollectie uit familiebezit? Met welke weddenschap verloor barones Hélène een spectaculair oosters vloerkleed van 100m2? Wat doet een platgeslagen krokodil in het kasteel? Welke ontwerpers en leveranciers speelden een rol? Hoe zouden de baron en barones het kasteel inrichten als ze nu hadden geleefd? Ontdek alles tijdens de tijdelijke tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’.

Interieur & Lifestyle op De Haar
7 september t/m 30 november 2016, 7 dagen per week 11.00-17.00
Kasteel de Haar, Haarzuilens
Kijk voor online tickets, de actuele agenda en meer informatie op www.kasteeldehaar.nl

Tentoonstelling ‘Interieur & Lifestyle op De Haar’ | Het Nieuwe Instituut

OVERGENOMEN (deels)

Van opdrachtgever tot hovenier: kennisoverdracht bij onderhoud en beheer

Restauratie van groen erfgoed mag op een brede belangstelling rekenen terwijl het dagelijks onderhoud onderbelicht blijft. Onterecht, want de beheerder bepaalt het beeld van de groenaanleg. Het onderhoud en beheer van historische tuinen en parken beslaat een breed werkveld, een werkveld in beweging. Van goed ingevoerde liefhebbers tot professionele uitvoerders: het onderhoud van historische tuinen en parken wordt uitgevoerd door eigenaar, tuinman, tuinbaas, hovenier, beheerder, vrijwilliger of een combinatie. Relatief nieuw is het uitbesteden van het werk via onderhoudsbestekken en het gebruik van digitale beheersystemen. Op 5 oktober staan kennis- en informatieoverdracht en de kwaliteit van het onderhoud centraal op het Platform Groen Erfgoed.

Van opdrachtgever tot hovenier: kennisoverdracht bij onderhoud en beheer
5 oktober 2016, vanaf 13.30
RCE Amersfoort

Hieronder het programma in het kort, met additionele links. Voor meer over programma en aanmelden, zie hier.

Programma
13.15 Zaal open, inloop
13.30 Welkom door dagvoorzitter Peter Smink
13.35 Hovenierswerk in de breedte en de diepte, door Natascha Lensvelt
14.05 Uitvoeringsrichtlijn hovenierswerk in tuinen en parken, door Ruurd van Donkelaar (zie eerder Cascade bericht met downloads)
14.35 Speakerscorner
14.45 Pauze met koffie en thee
15.15 Wat is de meerwaarde van het Beheersysteem cmsi, door Hennie Blikman (CMSi = Conservation Management System international, zie hier en hier voor Engelse demo CMSi)
15.45 Welke opleidingen en andere vormen van kennisoverdracht zijn er? Case provincie Gelderland, door Monique de Rooij (zie o.a. cursus Historische tuinen en parken in theorie en praktijk)
16.15 Discussie en reflectie
16.30 Afsluiting en drankje

Het verzinken van de bunder achter Beeckestijn  Bron: frankhavermans.files.wordpress.com

We kennen allemaal die verhalen en voorbeelden van WO II impact op buitenplaatsen. Huizen die zwaar beschadigd raakten of zelfs verwoest werden, granaatscherven en kogels die nu nog in de bomen zitten, munitie gedumpt in waterpartijen enz enz. Nu even drie voorbeelden van WO II ‘relicten met een glimlach’ (i.i.g. bij mij).

Hierboven het verzinken van de bunker direct achter Beeckestijn (Velsen-Zuid) door met een kleine zandzuiger het zand ‘onder de voeten’ van de bunker weg te zuigen (laten springen in de nabijheid van het hoofdhuis was geen optie). Hieronder een naaldboom met ‘krammetjes’, van die stalen ‘nietjes’ als in bergwanden, om tot boven in de boom te klimmen: een toenmalige Duitse ‘uitkijkpost’, nog aanwezig op Rhederoord (De Steeg). En als laatste een citrusboompje op Mattemburgh (Hoogerheide) waarbij weggeschoten delen met cement zijn opgevuld en het boompje 70 jaar later met cement en stutten nog steeds staat.
Jan Holwerda

Uitkijkpost, met ‘krammetjes’ tot boven in een naaldboom  Foto: Laura Fokkema

Met cement gevulde weggeschoten delen van een citrusboompje  Foto: Jan Holwerda