Clingendael op een detail van Uitbreidingsplan Wassenaar (1923), Johannes Mutters jr.

Johannes Mutters jr. (1858-1930) heeft in 1923 een uitbreidingsplan voor Wassenaar gemaakt dat niet doorging. Op dat plan staat ook Clingendael afgebeeld. Op de tekening staat precies in de as een lange rij bomen tot over het eiland en tot het huis. Reeds lang bestond door de terreinverkenning en onderzoek het vermoeden dat er zoiets moest zijn geweest. Op deze tekening staat dat voor het eerst voluit getekend. Het is vrijwel zeker dat die rij er reeds stond voordat Zocher wijzigingen aanbracht, en dat hij heel pragmatisch die rij uit de voormalige aanleg heeft gespaard.
Joost Gieskes

Uitsnede uit Caart der Limitten van de Hooge en Vrije Heerlijckhijdt van Het Loo
Bron: geheugenvanapeldoorn.nl

In 1702, na de dood van koning-stadhouder Willem III, werd de hoge heerlijkheid Het Loo opgeheven. Maar in 1748 werden de heerlijkheidsgrenzen weer ‘opgehaalt en bepaalt’ en werd de heerlijkheid opgedragen aan stadhouder Willem IV. Willem Leenen kreeg in hetzelfde jaar opdracht van de ‘gemelte limieten een caart’ te maken. De kaart kwam pas in 1762 gereed; vervolgens een kopie in 1763 en een tweede kopie, door Frederik Beyerinck, in 1764.

Voorgeschiedenis, totstandkoming, kaartdetails en veel meer werden allemaal al naar voren gebracht in het boek Caart der Limitten van de Hooge en Vrije Heerlijckhijdt van Het Loo van Leendert Aardoom (Alphen aan den Rijn 1989). Het boek kent vele zwart-wit afbeeldingen en kaartuitsneden en achterin zit een opgevouwen kleuren-exemplaar.

Je zou denken kun je nog meer wensen? Toch wel, en dat blijkt bij het zien van een online exemplaar met inzoom-mogelijkheid liggend op de hedendaagse kaart of luchtfoto. Op www.geheugenvanapeldoorn.nl staat deze, klik hier.
Middenboven Het Loo, samen met de directe omgeving slechts beperkt uitgewerkt, maar de kaart moest dan ook de grenzen in beeld brengen. Heel fraai zijn natuurlijk alle ‘waterleidingen’ die het water ten behoeve van de waterwerken op Het Loo moesten aanvoeren.
Jan Holwerda

Vrijdag 19 februari vond het Cascade symposium Denken en doen. Een toekomst voor het onderzoek naar de Nederlandse tuingeschiedenis plaats. Binnenkort volgt meer over dit symposium. Nu alvast het feit dat ons tweede Cascade boek is verschenen:

TUINGESCHIEDENIS IN NEDERLAND II
Denken en doen in de Nederlandse tuinkunst 1500-2000

Cascade donateurs ontvangen een exemplaar (in plaats van herfstbulletin 2015 en voorjaarsbulletin 2016), maar het boek is voor iedereen te koop. Slechts 25 euro voor 24 bijdragen, bijna 260 full colour pagina’s tuingeschiedenis.

Meer over de inhoud en wijze van bestellen vind u op deze page.

Sonsbeek (1834-1845 Arnhem)  Bron: Gelders Archief

Tot vrijdagmiddag!! (details)

Sonsbeek (1859-1860 Arnhem)  Bron: Gelders Archief

Zaterdag 19 maart 2016 zal de 21ste Ronde Tafel Conferentie van Cascade plaatsvinden. In Steakhouse Cunera te Rhenen, boven het NS-station. Aanvang: 10.30 uur, einde ca. 16.00 uur.

Op deze bijeenkomst wordt kennis over tuinhistorische onderwerpen uitgewisseld, standpunten over actuele kwesties komen aan bod en nieuws over lopend of recent afgesloten onderzoek wordt gepresenteerd. Dit gebeurt door middel van korte presentaties (maximaal 30 minuten).

Ook niet-donateurs van Cascade worden hierbij van harte uitgenodigd de Ronde Tafel Conferentie bij te wonen.

Programma
vanaf 10.00 Ontvangst
10.30-11.00 De Nederlandse buitenplaats als knooppunt van kennisuitwisseling en innovatie, Huib Zuidervaart
11.00-11.30 Parken en pleinen in de stad Groningen, Anne Wolff
11.30-12.00 Kennismaken met Brabantse tuinhistorie op oude kaarten, een dwarsdoorsnede door provincie en eeuwen, Jan Holwerda
12.00-12.30 Siervulkanen in Europese tuinen, Wim Meulenkamp
12.30-13.30 Lunch
13.30-14.00 Over hoveniers, fonteiniers en faisantiers: de mannen en vrouwen die het werk deden. Uitgelicht: de fonteinen van Het Loo, Lenneke Berkhout
14.00-14.30 Plantafstanden in lanen, Joost Gieskes
14.30-15.00 Pauze
15.00-15.30 Nederlands-Indische tuinen en de botanie, Leo den Dulk
15.30-16.00 Over haar boek: Er stond een vrouw in de tuin: over de rol van vrouwen in het Nederlandse landschap, Anne Mieke Backer
16.00 Einde programma

Deelname incl. koffie/thee en lunch € 15,00 / niet-donateurs € 20,00 / studenten € 10,00.
Aanmelden via Aanmeldformulier Cascade RTC 2016.

Zijn er kwesties die u aan wilt snijden of mededelingen die u wilt doen tijdens de komende Ronde Tafel conferentie? Meld dit dan tijdig aan Martin van den Broeke, via administratie@cascade1987.nl.

INGEZONDEN
Seventies: een groene woonomgeving via participatie en bottom-up processen
Platform Groen Erfgoed, 2 maart 2016
RCE Smallepad 5 in Amersfoort

De jaren zeventig. Een tijd van groeikernen, toenemende automobiliteit en aandacht voor ecologie. Het levert woonerven, bloemkoolwijken, groenstroken en parken op. De bewoners participeren in de vormgeving en het onderhoud van plantsoenen en parken. Wat is typisch voor die periode? En wat zijn de parallellen of verschillen met hedendaagse bewegingen? Wat was en is de rol van de landschapsarchitect? Hoe verder in de toekomst? Wat is van waarde: het concept, het proces, of de materie?

Vanaf 13.15 uur: Zaal open, inloop
13.30 uur Welkom door dagvoorzitter Joost van der Linden
13.35 uur ‘Groen als stedenbouwkundig element in de jaren zeventig: een periode van kritiek en concepten’ door Marrit van  Zandbergen, zelfstandig onderzoeker, Van Zandbergen Erfgoed & Educatie
14.05 uur ‘De groenaanleg van Zoetermeer; bottom-up ontwerpen in de jaren zeventig én nu’ door Arnout Kruijshaar, landschapsarchitect, Gemeente Zoetermeer
Speakerscorner, aankondigingen en mededelingen
14.45 uur: Pauze met koffie en thee
15.15 uur: ‘Plantsoenrevolutie, groen projecten van Louis Le Roy’ door Anna van Gerve, architectuurhistoricus en beeldend kunstenaar, annavangerve.com
15.45 uur:  ‘Het Shanghai park in Utrecht Overvecht: van bomen planten tot fietsbrug, 44 jaar betrokkenheid van burgers en ontwerper ’ door Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar, hansvanlunteren.nl
16.15 uur: Discussie en reflectie
16.30 Afsluiting en drankje

Aanmelden is noodzakelijk, via groenplatform@cultureelerfgoed.nl onder vermelding van uw naam en functie.
Tijdens het platform is er gelegenheid een relevante korte mededeling of oproep te doen in de speakerscorner. Wilt u van deze mogelijkheid gebruik maken, meldt u dit dan vooraf via groenplatform@cultureelerfgoed.nl.

Wildenborch op de Hottinger kaart, met middenboven de ‘zonnebloem’ (noorden onder)

De Hottingerkaart met de Wildenborch (Vorden) kreeg ik weer eens onder ogen en ik dacht opnieuw (met een grijns) ‘kijk een zonnebloem’. Voor mezelf noemde ik dat eerder maar een floraal motief en vervolgens gooide ik het Luntersche Buurtbosch met zijn ‘bladereninvulling’ ook maar in die ‘categorie’. Er zijn vast veel meer voorbeelden, wie vult aan?
Jan Holwerda

Het Luntersche Buurtbosch (Lunteren) met een aanleg in bladmotief (1931)

Het Luntersche Buurtbosch is in het kader van werkverschaffing vanaf 1889 in opdracht en naar ontwerp van notaris J.H.Th.W. van den Ham (1822-1912) aangelegd. Na zijn overlijden schonk Van den Ham het bos aan de door hem opgerichte Stichting Het Luntersche Buurtbosch. Sinds 1974 beheert de gemeente Ede het Luntersche Buurtbosch. Een groot deel van de bosaanleg kent een invulling het een heel eigen patroon, een bladvormige aanleg. De stam en de takken vormden de hoofd- en zijpaden, de bladeren waren de te beplanten bospercelen. Van den Ham ’tekende zelf een plan, een wijd uitrankende tak met bladeren, als een Oosters ornament.’ ‘De ranken van de bladeren werden loofhoutsingels, ook de tussenruimten werden loofhout. Voor de vulling der bladeren koos hij uitsluitend groveden.’ Zie ook Stichting Het Luntersche Buurtbosch, H.L. Dinger, Enige grepen uit de geschiedenis van het Luntersche Buurtbos… (1958) PDF en Bladpatroon Rijksmonument Luntersche Buurtbosch (2013) PDF.

Deel van de aanleg van Het Luntersche Buurtbosch op een AHN2 bewerking.
Klik hier voor meer dan dit deel alleen.

Landgoed Schoonderlogt (Elst)
Een ook in het boek Johs. Mutters Jr., architect, ‘s Gravenhage opgenomen foto.

Bladerend door het boek Johs. Mutters Jr., architect, ‘s Gravenhage (zie voorgaand bericht) viel m’n oog op het onderschrift ‘Plaat 10. Villa met tuinmanswoning en stal voor den Heer Gaymans, Elst.’ Maar dat lijkt… dat is… het linkerdeel is het poortgebouw van landgoed Schoonderlogt (m’n vroegere ‘achterburen’). Vaag herinnerde ik me afbeeldingen met meer dan het poortgebouw alleen. Nu toch eens iets meer uitzoeken. Mooier dan die in het boek stond de foto online, en meerdere. Ook een waar iets van een kleine tuinaanleg zichtbaar is.

Landgoed Schoonderlogt (Elst)

In 1901 kwam de bouwhof Schoonderlogt op de grens van Elst en Valburg door koop in bezit van het echtpaar Baudina H.M. van Hulst en Jacob Anton Gaijmans. De gebouwen werden afgebroken en een landhuis, poortgebouw en modelboerderij (kippenfokkerij met voorloper van legbatterij) naar ontwerp van de architect Mutters verrezen. In 1905 overleed mevrouw en in 1906 hertrouwde Gaijmans met Esther Bervoets. Het huis beviel zijn tweede vrouw, de locatie echter niet. In 1907/1908 werd het landhuis afgebroken en vervolgens in Velp als villa De Ramstede herbouwd, in villapark Ma Retraite. In 1966 brandde het af. Het poortgebouw bleef staan, staat er nog en is recent prachtig gerestaureerd.
Jan Holwerda

Schoonderlogt met iets van de kleine tuinaanleg (links)
en het poortgebouw voor de restauratie (rechts)

Het poortgebouw van Schoonderlogt na de restauratie

Zo maar een aantal advertenties uit het boek Johs. Mutters Jr., architect, ’s Gravenhage. Uitgevoerde gebouwen, projecten, enz, Bussum 1916. Was zoekend naar een advertentie van D.F. Tersteeg en vond een in dit boek. Naast foto’s en tekst met betrekking tot de titel staan er ook veel advertenties in dit boek. Van allerlei bedrijven en personen die iets voor de bouw en afwerking van een huis kunnen betekenen. En nog 2, 3 andere ‘groene’ advertenties. Gewoon, als leuk tussendoortje.

Complete boek is in te zien op en te downloaden vanaf KB, klik hier.
Jan Holwerda