Enghien (1685), Romeyn de Hooghe

Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen aan de Cascade-excursie naar Henegouwen (BE), met een bezoek aan Enghien, Mariemont, Beloeil, Seneffe en Attre. Deze excursie zal plaatsvinden van vrijdag 11 t/m zondag 13 september.

Genoemde vijf parken moet iedereen die zich met de Nederlandse tuingeschiedenis bezig houdt hebben bezocht. Niet alleen omdat ze van Europees belang zijn, en niet alleen omdat ze alle vijf zo verschillend zijn, maar ook omdat ze allen een tijdlang tot Nederland hebben behoord, en omdat een park als Enghien van invloed is geweest onze tuinkunst.

Programma:
• 11 september, ca. 14.00 uur Enghien;
• 12 september, ca. 10.00 uur Mariemont, en ca. 14.00 uur Beloeil;
• 13 september, ca. 10.00 uur Seneffe, en ca. 14.00 uur Attre.

Park en Château de Seneffe

• Aanreizen is op eigen gelegenheid en d.m.v. poolen met andere deelnemers (deelnemers kunnen bij aanmelding aangeven of ze willen meerijden, dan wel iemand willen meenemen);
• Verplaatsingen van tuin naar tuin (en hotels) is op eigen gelegenheid en d.m.v. poolen;
• Toegang zelf betalen (Beloeil en Attre hebben een entreegeld, eventueel bezoeken van de huizen Beloeil en Attre, en het museum van Mariemont, op eigen gelegenheid);
• Men dient zelf een hotel te zoeken/regelen (zie verwijzingen in de brief).

Iedere donateur heeft via de mail een uitnodiging gekregen (of krijgt die vandaag). Meer details en meer over de tuinen is hierin te vinden. Niet ontvangen? Dan graag een mail naar administratie@cascade1987.nl.

Klik hier voor aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden.

Wij hopen op een prachtig lang weekend met veel Cascade-vrienden!
het Cascade-bestuur

Attre

Detail van ‘De Fluessen van de Galama-dammen af bezien’, uit: Nieuwe Friesche Volksalmanak 1862

Ik vond onderstaande afbeelding in zwart-wit (hierboven een uitsnede), met een koepel en m.n. een tuintje dat zeer aansprak. Dan wil je toch net wat meer weten…

De afbeelding heeft de titel ‘De Fluessen van de Galama-dammen af bezien’. Beide nooit eerder van gehoord, dus google erbij pakken.
Fluessen is een meer ten zuiden van Koudum (Fr) en Galamadammen is een daar gelegen gehucht. Ooit was er een pontje, later een schutsluis, een brug, en sinds 2007 ligt er het Galamadammen Akwadukt; in westelijke richting vaar je van hier naar Stavoren.

De woorden Galama-dammen en Fluessen leidde naar de Nieuwe Friesche Volksalmanak en daarin staat de afbeelding! In jaargang 1862. Van die jaargang is ook een andere scan te vinden, met daarin dezelfde afbeelding, maar die scan is in kleur, dus nog mooier!

Vervolgens Van der Aa er op na slaan. Hij schrijft in 1843 onder Galama-dammen: […] over de voorm. lusth. hetwelk voor eenige jaren is afgebroken, …, welke thans in eigendom bezeten worden door de Heer Mr. Gerardus Assuerus Avenhoorn van Nauta, Grietman van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, woonachtig te Koudum.
Onder Galama-dammen-sluis vervolgt hij met: De eigenaar [van de herberg], de heer Mr. Gerardus Assuerus Avenhoorn van Nauta, Grietman van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, heeft hierbij eenig plantsoen en eenen netten koepel.

Kijk… daar hebben we het tuintje en de koepel.
Jan Holwerda

‘De Fluessen van de Galama-dammen af bezien’, uit: Nieuwe Friesche Volksalmanak 1862

Al zoekend kom je overigens ook op De roos van Dekama van Jacob van Lennep:
… groot blad … het opschrift … Tarief der Galamadammen..
“Gala-Madammen!” riep hy, zich verbaasd omdraaiende: -eilieve, Gerrit! Het schijnt, dat er een byzonder Tarief is voor de dames die hier verteering maken. Maar waar is nu het Tarief voor de Gala-Heeren?”
“Kom! gy zijt een ezelskop!” zeide Gerrit, zonder zich te verwaardigen, slechts even zijn houding te veranderen: -Het is het tarief der Galama-dammen, dat zijn: de Dammen van Galama.”

Dordwijk (1852, Dordrecht), Jan David Zocher  Bron: www.villa-augustus.nl

INGEZONDEN (combi van online berichten en info op website stimuleringsfonds)
De familie Zocher heeft als ontwerpersfamilie een stempel gedrukt op de parken in de landgoederenzone in Zuid-Holland. Veel parken zijn echter sleets geworden, waardoor afbreuk wordt gedaan aan hun herkenbaarheid, hun specifieke kwaliteiten en de waarden daarvan. Om te voorkomen dat deze parken op den duur geheel verloren gaan, hebben de gemeenten Voorschoten, Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Delft en Den Haag onder de noemer Kwaliteitsimpuls Zocherparken de handen in een geslagen. De officiële start van het project werd op 17 juli jl door burgemeester Jan Hoekema van de gemeente Wassenaar op raadhuis De Paauw verricht.

Stichting Erfgoedhuis Zuid-Holland zal voor het toekomstig beheer en gebruik van de Zocherparken een verdiepend onderzoek uitvoeren. Het project bestaat uit een inventarisatie van de Zocherparken in het plangebied; de kenmerken van de parken zullen in kaart worden gebracht. Daarnaast gaat een groep deskundigen ook nader archiefonderzoek doen. Verder zal bij twee à drie parken die als pilot gekozen worden een analyse van de actuele beheervraagstukken plaatsvinden. De groenbeheerders van de parken zijn actief bij het project betrokken. Het onderzoek zal resulteren in een ‘handboek’ voor het groenonderhoud, voor eigenaren en beheerders. De groenbeheerders krijgen tevens een cursusdag ‘Zocherbeheer’ op locatie. Via verschillende formats en media vindt tot slot ook aan het brede publiek berichtgeving over belangrijke ontwerpaspecten van Zocherparken plaats. Elementen daarin zijn een (verplaatsbare) tentoonstelling, lezingen, voorlichting via borden of websites en activiteiten in de verschillende parken, waarbij aansluiting wordt gezocht bij bestaande landschapsdagen.

Park Oog in Al (Utrecht)  Bron: www.parkooginal.nl

Op verzoek van de Stichting Park Oog in Al heeft de gemeente Utrecht het Park Oog in Al recent aangewezen als beschermd gemeentelijk monument. “Het Park Oog in Al is van algemeen cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een stadspark in landschapsstijl daterende uit de eerste helft van de twintigste eeuw, met bijbehorende karakteristieke aanleg en (boom)beplanting. Daarbij is het park van stedenbouwkundig (historisch-geografisch) belang als onderdeel van de aanleg van de wijk Oog in Al, zoals voortgekomen uit het Uitbreidingsplan voor Utrecht van H.P. Berlage en N. Holsboer uit 1920. In het park bevinden zich nog het landhuis Oog in Al en de bijbehorende theekoepel, beide beschermd als rijksmonument, een voormalige koetsierswoning en een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. De bunker is beschermd als gemeentelijk monument”, aldus de gemeente.

Theehuis & café-restaurant Oog in Al (Utrecht)  Bron: www.parkooginal.nl

Op de huidige locatie van het park bouwde Everard Meijster in 1666 een buitenplaats met tuin. Van de tuin resteert alleen nog de theekoepel. In 1918 kocht de gemeente de buitenplaats. Een deel van de tuin maakte plaats voor de wijk Oog in Al; voor het andere deel ontwierp de gemeentelijke plantsoenmeester J.J. Denier van der Gon in 1920 het huidige park Oog in Al. Het park is gemeente-eigendom.
Lenneke Berkhout

Zie ook de website van de Stichting Park Oog in Al.

Oprijlaan Clingendael (Wassenaar)  Foto: Joost S.H. Gieskes

Op de weblog van 6 juni 2014, ‘Gespreksstof’ werd een discussie gevoerd over vernieuwing van lanen. Simon Klingen en Bert Maes hebben hierover gepubliceerd en lezingen gehouden.
De hierbij gevoegde verhandeling (klik hier) verdiept zich in richtlijnen of tradities over plantafstanden of het gebrek daaraan, zowel in de periode van formele tuinen als in de landschapsstijl. Ook een Engels artikel over dit onderwerp werd geraadpleegd.
Joost S.H. Gieskes

Vandaag nog niet het verlokkende weer, maar net als de voorgaande weken komt er alweer een hele mooie vrijdag aanzetten. Weer om naar je koepel, speelhuisje of tuinhuisje te trekken, het liefst een aan het water. Zo maar een huisje optrekken kan niet, nu niet, maar toen blijkbaar ook al niet. Toen had je ook overheden die toestemming moesten geven, bijvoorbeeld het Hoogheemraadschap van Rijnland. In hun archief zitten verzoekschriften met als bijlage tekeningen van fraaie koepels, speelhuisjes en tuinhuisjes.Hieronder een serie van deze bouwwerkjes.
Jan Holwerda

[Voor- en bovenaanzicht van een stenen koepel van de hofstede Hartelust aan de Heereweg onder Bloemendaal], 1743. Bijlage bij: verzoekschrift van Albertus Lippert betreffende het planten van bomen, het leggen van een stenen duiker onder de weg ten behoeve van ontwatering van de moestuin en de bouw van de koepel (vergunning 20-01-1744)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

[Zij- en bovenaanzicht van een koepel en muur van de buitenplaats Meerburg onder Zoeterwoude], 1786. Bijlage bij: verzoekschrift van Johan Mareus Tuning betreffende de bouw van een muur met een stenen koepel uitspringend over de Hoge Rijndijk (vergunning 18-03-1786)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

[Zij- en bovenaanzicht van een speelhuisje onder Schoten], 1744. Het speelhuisje behoorde tot de hofstede ’t Klooster nabij de Kleverlaan onder Akendam. – Bijlage bij: verzoekschrift van Martinus Sadelaar en Pieter de Hollander betreffende de bouw van een nieuw speelhuisje (vergunning 14-12-1744)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

[Vooraanzicht van twee speelhuisjes nabij de Roomburgerwatering onder Zoeterwoude], 1725. Bijlage bij: verzoekschrift van Bernardus Muykens betreffende de bouw van twee speelhuisjes en het maken van een houten brug over een sloot langs de Hoge Rijndijk (vergunning 17-02-1725)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

[Zijaanzicht van een tuinhuisje aan de Hoge Rijndijk onder Zoeterwoude], 1720. Bijlage bij: verzoekschrift van mr. Nieklaas van Banchem, oud burgemeester, vroedschap en raad van Leiden, betreffende de bouw van een tuinhuisje 15 à 16 duim (circa 39 à 42 cm) uitstekend boven het voetpad langs de Hoge Rijndijk (vergunning 08-06-1720)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

[Plattegrond van een buitenplaats aan de Oude Rijn onder Alphen], 1739, toegeschreven aan Melchior Bolstra. Bijlage bij: verzoekschrift van Simon Plaat, eigenaar van de buitenplaats, betreffende verplaatsing van de hoefslagpalen op de Hoge Rijndijk ter hoogte van de tuindeur van zijn buitenplaats en betreffende het aanbrengen van twee ribben en schoren aan de waterkant voor het speelhuisje (vergunning 18-07-1739)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

[Voor- en bovenaanzicht van een tuinhuisje aan de Heerelaan onder Leiderdorp], 1723
Bijlage bij: verzoekschrift van Metje van Melgen, weduwe van Willem Persijn, betreffende de bouw van een tuinhuisje (vergunning 20-02-1723)
Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland

Ontwerp voor een openbaar park te Meppel (1914), L.A. Springer
Bron: historischeparken.nl

INGEZONDEN
In januari van dit jaar hadden we de oproep Call for papers. A History of Public Parks. Nu stuurde Jan Woudstra de uitnodiging voor de conferentie zelf. This conference marks 150 years since Paxton’s death and re-assesses the legacy of public parks. It focusses on Paxton’s heritage but addresses overarching themes that have wider implications for public parks internationally. These involve issues such as heritage and modern uses; social requirements and health and safety issues; historic fabric and the desire to modernise and leave a mark; increasing maintenance costs and reduction of public funding; privatisation of public space and community engagement, etc.

De conferentie zal plaatsvinden op 11 en 12 september, aan The University of Sheffield. Een van de sprekers is onze Sandra den Dulk: ‘From Sydenham Hill to marshy Meppel: Paxton’s influence on a Dutch public park’.

Meer over de conferentie vindt u hier en de programmadetails hier.

Sydenham, L.A. Springer naar Joseph Paxton
Bron: online versie van Bonica Zijlstra, Nederlandse Tuinarchitectuur 1850-1940, 1986

Tekening van de tuin achter het Ambachtsherenhuis (Heenvliet, 1693), Heyman van (der) Dijck Bron: Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg

In de beelbank van het Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg bevindt zich een scan van het kaartboek ‘Heerlyckheit van Heen Vliet’, uit 1693 (klik hier). Het omvat onder andere een tekening van het Ambachtsherenhuis van Heenvliet, van de tuin en een vogelvluchtplattegrond met de tuinen.

Vogelvluchtplattegrond van Heenvliet, Ambachtsherenhuis en tuinen (Heenvliet, 1693), Heyman van (der) Dijck Bron: Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg

Het slot Heenvliet of Ravestein werd in 1572 door de Watergeuzen verwoest. In de directe omgeving stond mogelijk al een herenhuis dat in de loop van de tijd uitgroeide tot een huis van grote allure. In 1693 tekende Heyman van (der) Dijck de voor- en de achterzijde van het huis en de bijbehorende tuinen. Deze tekeningen zitten in het genoemde kaartboek dat hij in opdracht van de toenmalige vrijheer van Heenvliet vervaardigde. Het huis is afgebeeld in volle glorie, met erachter een forse siertuin. Ten zuiden en ten westen zijn moestuinen en boomgaarden te vinden, gescheiden door sloten en windsingels, en te midden hiervan liggen het omgrachte Ravestein en een eendenkooi. Te lezen valt: moesthuijn, tuijn, ofte keucke boomgaert, kleijnen dijck boomgaert, dijck boomgaert, stee boomgaert, slot boom-gaart, kooij boom-gaart, de kooij, koolhoff en warmoestuijn.

Klik zeker ook door naar betreffende beeldbank en zoom in om de tuinen in detail te bekijken. Klik hier voor de siertuin en hier voor de vogelvluchtplattegrond.
Jan Holwerda

April (1586-1618), prentmaker Adriaen Collaert, naar ontwerp van Joos de Momper (II) Bron: Rijksmuseum Amsterdam

INGEZONDEN

t/m 30 november 2015 is in de vier prentenkabinetten van Rijksmuseum Amsterdam een selectie van 75 van de mooiste bloemenprenten en – tekeningen door de eeuwen heen te vinden.
Prentenkabinet Middeleeuwen & Renaissance met middeleeuwse ingewikkelde plantmotieven met bladen en stengels in zwarte lijnen en stippen.
Prentenkabinet 17de Eeuw met stillevens met bloemen die ongekend populair werden door de opkomst van de botanie en de toename in kennis van planten en bloemen uit exotische gebieden.
Prentenkabinet 18de Eeuw met composities met vele soorten bloemen die lang niet allemaal tegelijk bloeiden; werken voor kunstenaars en als illustratie bij prijslijsten.
Prentenkabinet 19de Eeuw met traditionele geschilderde bloemstillevens die een steeds belangrijker rol in het interieur speelden, aan de wand en op behang, meubelstoffen, gordijnen en vloerkleden.Originele interieurs zijn buitengewoon zeldzaam, maar vellen behangselpapier zijn bewaard gebleven.
Zie ook hier.

Bloemen in een fles (1674), Dirck de Bray Bron: Rijksmuseum Amsterdam

Behangselpapier met tuinboonmotief (1898), Gerrit Willem Dijsselhof Bron: Rijksmuseum Amsterdam

Kasteel Rosendael (Rozendaal) Foto: Niek Ravensbergen

Ook gedurende deze excursie, onder begeleiding van Ciska van der Genugten en Gerard Achterstraat (beiden Geldersch Landschap & Kasteelen) heeft Niek Ravensbergen een hele serie foto’s genomen. Daarnaast zijn ook foto’s van Joost Gieskes, Menno Landstra en Jan Holwerda in het album opgenomen Hier te zien.

Ciska van der Genugten met het plan voor de Koningsberg Foto: Jan Holwerda