Kasteel Rosendael. Bron: Geldersch Landschap & Kasteelen

Wij nodigen u als donateur van harte uit om deel te nemen aan de Cascade-excursie te Rozendaal, met een rondleiding door het kasteelpark Rosendael, over de Koningsberg en eventueel naar de ‘bosbegraafplaats’. Deze excursie zal plaatsvinden op dinsdagmiddag 30 juni, vanaf 13.00, onder begeleiding van Gerard Achterstraat en Ciska van der Genugten.

Iedereen kent kasteelpark Rosendael, met het kasteel, de donjon met metersdikke muren, het prachtige park, de spiegelende vijvers, de schelpengalerij met watertrap, de beroemde bedriegertjes, de theekoepel, de ´angstaanjagende´ kettingbrug, de herbouwde oranjerie, de geurende rozentuin en nog veel meer. Kasteelpark Rosendael is ‘s zomers voor een ieder, na betaling, vrij toegankelijk. Toch meenden we een excursie te moeten organiseren. Door samen als liefhebbers en onderzoekers van de Nederlandse tuinhistorie het kasteelpark te bezoeken hebben we elkaar wat te bieden. Én, we hebben Gerard Achterstraat en Ciska van der Genugten voor de ins en de outs. Tot slot, het blijft niet bij het kasteelpark alleen, de Koningsberg en ‘bosbegraafplaats’ staan ook op het programma.

Voor meer, zie de uitnodiging die u gemaild is (zondag 31 mei nog niet ontvangen? dan even een mail naar administratie@cascade1987.nl.

Klik hier voor aanmeldformulier met enige details en voor het aanmelden.

Wij hopen op een prachtige middag met veel Cascade-vrienden!
het Cascade-bestuur

‘Bosbegraafplaats’ Rozendaal  Bron: http://nl.worldmapz.com/photo/93701_en.htm

INGEZONDEN

Even een blik op een cursusprogramma (3-5 juni 2015) in Franstalig België, van Institut du patrimoine Wallon (PDF met details).

Eerst even formeel aftikken, met de doelstelling van Cascade – …gebieden die in het verleden onder invloed hebben gestaan van de Nederlandse tuin- en/of landschapsarchitectuur – kan dat (tikt hij met een grijns). Hoewel, wie stond nou onder invloed van wie? Dat is stof voor een excursie, maar dat op een ander moment…

Op woensdag 3 juni wordt eerst uitgebreid aandacht besteed aan het Charter van Florence (1982), het basisdocument voor het behoud en de restauratie van historische parken en tuinen. Daarna volgen inleidingen op de inventarisatieprogramma’s De inventaris  Historische Tuinen  en Parken (online en M&L cahiers) en Parcs et jardins historiques de Wallonie. Op donderdag volgen vier casussen en op vrijdag wordt afgesloten met een excursie naar Antwerpen; naar de tuinen van
Rubenshuis, Rockoxhuis, Museum Plantin-Moretus en Instituut voor Tropische Geneeskunde.

Groepsportret voor beschilderde schutting in tuin van werf De Reus (1862), Jacob Olie
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Na Voorstelling op schot? over naar een op een schutting. De Amsterdamse fotograaf Jacob Olie maakte in de jaren 1860 portretfoto’s voor een beschilderde schutting in de tuin van werf De Reus. Bij de serie portretten zie je steeds een deel van dezelfde achtergrond terugkomen. De meeste foto’s laten nauwelijks iets van een tuin zien; enkel de schildering op de schutting en wat gras, zand en een haagje staan in beeld.
Jan Holwerda

Groepsportret voor beschilderde schutting in tuin van werf De Reus (1862), Jacob Olie
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Zicht vanaf de Zuiderzeestraatweg Oost op Old Putten.  Bron: google street view

Toch even naar voren brengen. Ook naar aanleiding van een bericht van Natuurmonumenten over het herstel van vele zichtassen op de ‘s-Gravelandse buitenplaatsen.

22 oktober 2014 deed de Raad van State een uitspraak die in mijn woorden zegt dat een zicht of zichtlijn niet beschermd is / kan worden, als deze niet in de monumentenbeschrijving is opgenomen.
Wat was het geval? Rijdend over de Zuiderzeestraatweg Oost, van Zwolle naar Elburg, heb / had je onder Elburg zicht over een weiland op het hoofdhuis van de buitenplaats Old Putten. Op dit perceel, parallel aan de weg, werd een groenstrook aangelegd die dit zicht gaat afsluiten. Aanschrijvingen, bezwaarschriften, omgevingsvergunningen, aanpassingen, rechtszaken enz enz volgden, tot uiteindelijk de Raad van State toe.

Een en ander op een rijtje: Old Putten is een rijksmonument. Het perceel waarop de groenstrook kwam te liggen maakt deel uit van het monument ‘parkaanleg’ en van het beschermd complex. De weg Zuiderzeestraatweg Oost zelf maakt geen deel uit van het beschermd complex. Verder is het verboden zonder omgevingsvergunning een project uit te voeren, voor zover dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit: het slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen van een beschermd monument of het herstellen, gebruiken of laten gebruiken van een beschermd monument op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht.

Eerder oordeelde rechtbank Gelderland dat het zicht vanaf de Zuiderzeestraatweg Oost op het landgoed een monumentale waarde heeft en dat de aanleg van de groenstrook deze waarde aantast. In hoger beroep oordeelde de Raad van State anders: In de in het aanwijzingsbesluit opgenomen ‘omschrijving onderdeel 2 parkaanleg’ is het zicht vanuit de Zuiderzeestraatweg Oost op het landgoed niet vermeld. (…) In de zogeheten complexomschrijving van het aanwijzingsbesluit is de zichtlijn vanuit de Zuiderzeestraatweg Oost evenmin vermeld. Voor het overige is er, gelet ook op het feit dat de Zuiderzeestraatweg Oost geen deel uitmaakt van het beschermd complex, geen aanleiding om deze zichtlijn niettemin als monumentale waarde van het landgoed aan te merken. De rechtbank [Gelderland] heeft derhalve ten onrechte belang toegekend aan het zicht vanaf de Zuiderzeestraatweg Oost op het landgoed.(onderstrepen door mij). Uitspraak 201309422/1/A4
Jan Holwerda

(geheel ter zijde, de beschrijving noemt wel een lange zichtlijn in zuidoostelijke richting, naar het landgoed Schouwenburg)

Geschilderd schot (op plaat CXI)
Bron: Magazijn van Tuin-sieraaden (1802-1809), Gijsbert van Laar.

Weer een advertentie waar ik niet naar zocht, maar die wel zo leuk is.
Leydse courant 17-05-1773: Uit de hand te Koop een fraay en plaisant GEZIGT, op de Voor-Grond is verbeeld Neptunus en een Zee-Nimph, leggende op eenig Grotwerk en Waterval, rustende op haare Kruiken, waar agter een amphitheater, door welke men een dorp met Geboomte in ’t verschiet ziet, kunnende dienen op een Buiten- of Binnen-plaats, binnen weinig Jaaren nieuw op beste anderhalf duims Deelen Greenehout geschilderd, hoog 16 en breed 26 voet: Te bevraagen te Leyden by Wynant Wartel, Mr. Glazemaaker op ’t Rapenburg.

Een voorstelling met Neptunus en een Zee-Nimph, dat moet Amphitrite zijn, leggende op eenig Grotwerk en Waterval. Dat doet gelijk denken aan Neptunus en Amphitrite op Frankendael (Amsterdam), maar daar zijn dan echte beelden.
Geschilderd op anderhalf duims Deelen Greenehout, hoog 16 en breed 26 voet, bij Rijnlandse duimen en voeten is dat bijna 4 cm dik, ca. 5 m. hoog en  meer dan 8 m. breed. Dat klinkt als een theaterdecorstuk. Maar toch, kunnende dienen op een Buiten- of Binnen-plaats…
Zou het dan toch een schot zijn? Wel erg groot. Een schot zoals de velen in Van Laars Magazijn van Tuin-sieraaden (1802-1809). Een passend voorbeeld is die op plaat CXI, een geschilderd schot met twee (stroom)goden en kruiken waaruit (echt) water loopt.
En als je denkt aan schotten en een Neptunus en Amphitrite, dan denk je aan het voormalige Welgelegen bij Rijswijk. De beelden aldaar waren dan wel niet op schot, maar er stonden genoeg schotten in die tuin. (zie Wim Meulenkamp, Winkeliersdroom: Welgelegen te Rijswijk en de Parvenu-stijl, in Buitenplaatsen Jaarboek Monumentenzorg 1998).
Jan Holwerda

Uitsnede Neptunusplaats, Welgelegen bij Rijswijk (1875)  Bron: beeldbank Rijswijk

bewerkt affiche, klik hier voor origineel

Beginnen met de eerste en vervolgens door gaan met van alles en nog wat. Nieuwtjes, tips, vondsten, vragen, afbeeldingen, aankondigingen, uitnodigingen enz. enz. En haast ongemerkt zitten we ‘opeens’ op weblog of bericht nummero 1001. Deze keer gaat het verder nergens over. Even een tuinfeestje.

Cascade bulletin 2015-1 is uit en bij deze en gene al in de bus gevallen.

In dit bulletin vindt u drie bijdragen die ieder een aspect van de vroeg-landschappelijke tuinkunst behandelen: een kweker en zijn plantsortiment, een tuinaanleg en een in Nederland niet zeer veel toegepast inrichtingselement, te weten de driepuntsbrug.

Het eerste artikel van Henk van der Eijk geeft ons een kijkje in het veelbewogen leven van de achttiende-eeuwse kweker Jacobus Gans en de door hem uitgebrachte kwekerscatalogi. Het betreft een uit 1780 daterende en een ongedateerde catalogus. Door de reconstructie van de groei, bloei en neergang van Gans’ kwekerij weet Henk de laatste catalogus nader te dateren en blijkt het de vroegst bekende Nederlandse catalogus met een groot aantal bomen en heesters voor de groene invulling een vroeg-landschappelijke aanleg.

In de tweede bijdrage lokaliseert Jan Holwerda een van de plattegronden uit het Magazijn van Tuin-Sieraaden (…) (1802-1809) van Gijsbert van Laar. Het totaal aantal platen met een plattegrond die nu geïdentificeerd zijn komt daarmee op negen (van de eenenveertig platen met plattegronden). De voorgaande (meest recente) identificatie was in 1995. Nu, 20 jaar later, eindelijk een volgende.

Tot slot geeft Arinda van der Does een korte inleiding op de driepuntsbrug. Bij een driepuntsbrug zal menigeen direct aan het Noorden des lands en aan Roodbaard denken. Uit Arinda’s bijdrage blijkt dat de verbreiding breder is, de herkomst zuidelijker en de toepassing vroeger.

Vazen in de overtuin van het Lycklamahuis (Beesterzwaag)  Foto: Nico Kloppenborg

In Beesterzwaag staan in de overtuin van het Lycklamahuis twee bijzonder tuinvazen. De vazen werden drie jaar geleden bij toeval ontdekt tijdens het opruimen van wat oude schuurtjes behorende tot het complex van de Tropische kas in de overtuin van het Lycklamahuis.
Het materiaal is een kalksteenkleurig soort composiet.
Wie weet er wat meer van?
Nico Kloppenborg

Mastbos (vierkant) en Bouvigne (rechtsboven), uitsnede Caerte ende metinge (…) ten versoecke van (…) Maurits (…) prince van Oraengien (…) bosschen, landen, wegen, herbanen, wateren, heyde ende andere gronden  (…). J. Lips, 1621. De kaart is 180 graden gedraaid, zodat het noorden nu boven ligt.  Bron: Brabants Historisch Informatie Centrum

In 2008 bracht Carla het Mastbos bij Breda al eens in een weblog naar voren. 19 april j.l. werd het jubeljaar Mastbos 500 jaar afgetrapt. De historie staat natuurlijk in de 4delige tuinengids en online in TUiN (aldaar even op het pijltje naar beneden klikken om complete tekst te krijgen). Ook Marcel van Ool schreef op BuitenPlaatsen over de 500 jaar en het feestje.

Mastbos (1767, Breda), Pieter Verbruggen  Bron: Brabant-collectie Tilburg University.

Groei van het Mastbos, K. Leenders.

De Cascade donateurs hebben een mail ontvangen (of brief indien geen mailadres bekend) met de details betreffende de Cascade Midsummernight 2015. Deze vindt plaats op zondag 21 juni 2015, in Hortus botanicus Leiden.

Het programma omvat o.a. een rondleiding o.l.v. Hanneke Jelles, hoofd educatie en dr. Gerda van Uffelen, hoofd collectiebeheer; picknick in de tuin (bij slecht weer in tuinkamer en kassen); en deelname aan het Midzomernachtfeest in de Hortus botanicus Leiden. De details staan in gestuurde mail/brief.

Opgave via secretariaat@cascade1987.nl
Heeft u de uitnodiging (als donateur) niet ontvangen of vragen? Mail in dat geval ook secretariaat@cascade1987.nl.