Familieportret Van Mollem-Oosterwijk-Sydervelt op Zijdebalen (Utrecht, 1740), Nicolaas Verkolje.
Bron: commons.wikimedia.org

Soms staat een schilderij gegrift op je netvlies. Bij mij is dat het geval met het familieportret Van Mollem-Oosterwijk-Sydervelt, waarop de lusthof Zijdebalen bij Utrecht op de achtergrond is afgebeeld. Het schilderij is door Nicolaas Verkolje in 1740 gemaakt bij gelegenheid van de 70ste verjaardag van David van Mollem.

Ik associeer het met het begin van mijn belangstelling voor tuinhistorie. Daarna zag ik het op de tentoonstelling Aardse paradijzen in 1996. En ik geloof ook later in Amsterdam en Enschede. Regelmatig wordt het ‘aangehaald’, omdat het zo betekenisvol is. Nog zo’n schilderij is het familieportret van Agneta Block met de ananasplant.

Vanochtend ging mijn hart sneller kloppen toen ik een tip ontving via de mail voor een veiling in Luzern: een portret van David van Mollem [dus zonder familie] door Nicolaas Verkolje uit 1740 komt a.s. zaterdag 21 september onder de hamer; zie katalog, p.11 of online.

David van Mollem op Zijdebalen (Utrecht, 1740), Nicolaas Verkolje.

Als begeleidende informatie ontving ik: Het gaat om het uit de literatuur wel bekende, maar bij mijn weten nooit eerder afgebeelde schilderij waar DvM zittend op een terras is weergegeven, nu eens niet geschematiseerd zoals vaak bij Verkolje, maar oud, gegroefd en met individuele trekken. Op de achtergrond een blik over de Grote Vijver naar het huis Zijdebalen, een samentrekking van De Beijers gezichten 5 en 11 (rechtse gedeelte) uit de catalogus Zijdebalen uit 1981.

Wat zie ik zelf? Inderdaad een wat lossere pose van de geportretteerde. De achtergrond en enkele attributen lijken op die van het familieportret. Mijn oog valt op de vruchtdragende ananasplant. Dat is écht de eyecatcher van het schilderij! Ik verbaas mij erover dat het op hout is geschilderd en de afsnijding roept vragen op. Maar wat een interessant portret!

Wat zou het mooi zijn als een Nederlands museum het schilderij – dat ook of juist betekenis heeft in de Nederlandse tuinhistorie – zou kopen. Bijvoorbeeld het Centraal Museum in Utrecht of het Rijksmuseum Twente (met Verkolje-collectie).

Conservatoren met volle depots en weinig middelen moeten snel van het belang overtuigd worden. Maar hoe?

Karen Veenland-Heineman