Afgelopen zondag bezocht ik in het Bijbels Museum de tentoonstelling Geloof in natuur: bloemen van betekenis. Het museum is gevestigd in twee grachtenpanden, die bekend staan als de Cromhouthuizen (Herengracht 366-368 Amsterdam). Een unieke privécollectie bloemstillevens uit de 17de en vroege 18de eeuw vormt het hart van de tentoonstelling. Voor het eerst is deze gehele particuliere verzameling in het openbaar te zien. Werken van o.a. Balthasar van der Ast, Ambrosius Bosschaert, Jan Davidsz. de Heem, Osias Beert, Jan van Huysum en Rachel Ruysch zijn tentoongesteld. De panden zijn gebouwd in 1662, in Hollands classicistische stijl, door Philips Vingboons en in opdracht van Jacob Cromhout. De tuin is niet in stijl met het huis ingericht,  maar moet een hortus conclusus verbeelden, een middeleeuws symbool voor de reinheid en onaantastbaarheid van Maria. In het kader van het jaar van  de historische buitenplaats is ook nog vermeldenswaard dat de familie Cromhout ’s zomers naar de Beemster trok en daar de buitenplaats Kromhout bewoonde (www.beemsterbuitenplaatsen.nl). De Jacob Cromhout die als opdrachtgever wordt genoemd van de grachtenpanden en die op Beemsterbuitenplaatsen wordt opgevoerd lijken mij niet dezelfde persoon want de laatste is pas in 1671 geboren. Hoe dat precies zit kon ik niet zo snel nagaan.

Nu de tentoonstelling. Het gaat maar om 15 schilderijen, waarvan het merendeel bloemstillevens en enkele pronkstukken / tafelstillevens. Verder een Kunstboek van Catharina Backer met plantentekeningen en enige boeken en prenten als achtergrondinformatie. De bloemen zijn gedetermineerd door de bioloog en bloemstilleven-specialist Sam Segal, door wie ook de begeleidende tekst van het boekje is geschreven. De nadruk wordt gelegd op het feit dat deze kleine collectie de hele ontwikkeling van het 17^de en vroeg-18^de-eeuwse bloemstilleven laat zien: van symmetrische bloemstukken naar bloemboeketten in losse schikking. Naast de determinaties geeft Segal in zijn boekje en in een hand-out de ‘mogelijke’ symbolische betekenis van de planten op, jammer genoeg zonder bronnen te vermelden. Toch zal ook ‘mogelijke’ symboliek verklaard moeten worden lijkt mij, of kun je met toevoeging van dit woordje afkomen van nader onderzoek? CO

Bloemen in een witte stenen vaas (1671), Dirck de Bray. Part. Coll.
De bloem op het afgebeelde schilderij, rechtsonder op tafel, is Convolvulus tricolor of Dagschone. In de kringen van Prins Willem III heette deze bloem Princenbloem (zie beschrijving in Den Nederlandtsen Hovenier, van Jan van der Groen) vanwege de blauwe en goudgele heraldische kleuren (is geplant in de Koningstuin op Het Loo). De ‘mogelijke’ symboliek op deze tentoonstelling vermeldt Deugdzaamheid en Heilige drie-eenheid. Precies in dezelfde tijd. Zo zie je maar, symboliek in de 17^de eeuw is niet éénduidig.