Noordenhoek (Deil) Foto: Niek Ravensbergen
Voor een ieder die er niet bij was en voor een ieder die even 'achterom' wil kijken: Niek Ravensbergen schoot ook hier een hele serie foto's. Hier te zien.
Achtiende-eeuws schilderij met Ewsum. Bron kastelen.nl
Ik werd attent gemaakt op een nieuwe aanwinst in de UB: de transcriptie van het zogenaamde “tuinboekje van Ewsum” van vòòr 1570. Het handschrift zit in het familie-archief Van Ewsum; het is naar alle waarschijnlijheid van Johan van Ewsum. In zijn tijd een invloedrijk man, hij bezat twee borgen, Ewsum in Middelstum en Mensinge in Roden (Dr.). Hij heeft in Leuven gestudeerd, is in 1555 zelfs tot ridder geslagen.
Enig speurwerk bracht aan het licht dat de tekst in het Ewsum-boekje gelijk is aan Kapittel 87 van DBouck van Wondre uit 1513. Dat Kapittel heeft als titel “Een tractaet van planten ende greffien” en het gaat, behalve over enten ook over grondbewerking, waterhuishouding, teeltaanwijzingen voor fruitbomen, look, erwten, wikken, bonen, over ziektebestrijding bij fruit, over bewaren, conserveren en wijn en azijn maken. Echt “Hausvaterliteratuur”.
Bronnen van Kapittel 87 zijn: Petrus de Crescentiis, Gottfried van Francken (Pelzbuch) en La maniere de enter (anoniem).
Bij dit speurwerk heb ik vooral gebruik gemaakt van W.L. Braekman, De Vlaamse horticultuur in de vroege 16de eeuw; drie Profijtelijcke traktaten over poten en enten, zaaien en planten. Brussel, 1989.
Mijn vraag is: Is een dergelijk bezit “normaal” voor een jonker uit het begin van de 16de eeuw; kent iemand van de Cascade-vrienden andere voorbeelden van grootgrondbezitters in die tijd die tuinboekjes bezaten/overschreven?
Tineke Scholtens
Toevoeging:
Voor wie in genoemde werken wil duiken: T bouck van wondre, 1513
Halverwege pag. 45 begint het deel: Een tractaet vxc4x81 planten enxccx85 greffien. Capit. LXXXVII
Buch der Natur ; Gottfried von Franken: Pelzbuch : een eerste exemplaar en een tweede exemplaar.
Van La maniere de enter bestaan blijkbaar meerdere uitgaven met kleine verschillen in de titel. Heel snel vind je al: La maniere de enter et planter es jardins pulsieurs choses bien estranges, La maniere de enter et planter en iardins en La maniere de enter et planter enjardins chases bien estranges. En de voorganger? La manière d’enter et planter extraite de P. Crescenzi. JH
|
|
|
In het kader van mijn onderzoek naar de beeldhouwer Jan Baptist Xavery (1697-1742) wil ik onder meer zijn rol en betekenis als vervaardiger van tuinornamenten belichten. Mede dankzij donateurs van Cascade zijn inmiddels drie door Xavery gesigneerde tuinbeelden gelokaliseerd, namelijk een beeld van Diana (Vught), Venus (Middelbeers) en Demeter (Woerden). Uit de literatuur blijkt echter dat xe2x80x98tuinkunstenaarxe2x80x99 Xavery aanzienlijk meer tuinbeelden en -vazen heeft vervaardigd. Om die reden doe ik graag een beroep op de kennis en expertise van Cascadedonateurs en lezers van dit weblog in een poging om xe2x80x98nieuwexe2x80x99 tuinornamenten van Xavery te traceren! Reacties op dit bericht worden daarom zeer op prijs gesteld.
Dennis de Kool
Venus (Middelbeers), Jan Baptist Xavery
Kasteel Amerongen Foto: www.kasteelamerongen.nl
Na bijna 10 jaar restaureren en zo'n 20 miljoen aan kosten, wordt vandaag 18 juni het einde van de restauratie van kasteel Amerongen gevierd, enkel voor genodigden. Oorspronkelijk zou het publiek vanaf 21 juni toegang krijgen, maar de levering van geavanceerde high-tech onderdelen t.b.v. de innovatieve multimedia-installatie neemt meer tijd dan voorzien. Het publiek kan nu per 1 juli het kasteel binnentreden. Of, toch ook een beetje vanaf nu.
In een grote multimediale presentatie spiegelen Peter Greenaway en Saskia Boddeke het kasteel in al zijn 17de-eeuwse glorie voor: het herleven van midzomerdag 1680, vandaar de eerdere 21 juni. Margaretha Turnor is de sleutel figuur in de videoinstallatie en op deze bijzondere midzomerdag brengt haar man, Godard Adriaan een kort bezoek aan Amerongen. Het leven van toen op het kasteel wordt door filmprojecties met de bewoners in de diverse vertrekken voorgesteld: de adellijke bewoners en bedienden, keukenhulpen en hoveniers, huishoudsters en vroedvrouwen, soldaten, kinderen, minnaressen, Engelse en Duitse bezoekers, propagandisten, monarchisten en republikeinen.
Maar woorden kunnen niet tegen beelden op. Daarom is er een preview te zien (zie onderaan). En kijk ook rond op de website van kasteel Amerongen.
Zou dagvullend zijn geweest, de 21ste. Eerst de Cascade nieuwsbrief ontvangen, dan Amerongen bezoeken en vervolgens de Midsummernight van Cascade op Noorderhoek te Deil meemaken… JH
Plantenkalender Bronbeek (Arnhem) Foto: Niek Ravensbergen
Het mozaiekperk op Bronbeek is weer ingeplant. Pauline Krikke, burgemeester van Arnhem, voltooide de plantenkalender op 30 mei samen met Gert Noordanus, commandant Bronbeek. Zij plaatsten de plantbakken met de cijfers 3 en 0, die worden gevormd door Echeveria. Het perk toont behalve de dagelijkse datum dit jaar ook het stadswapen van Arnhem.
Voor de blauwe adelaar op het witte vlak is donker- en lichtbladige Alternanthera gebruikt. Om de juiste omtrek te krijgen is de adelaar eerst in board uitgezaagd. Het seizoensonderhoud van de ruim 5000 plantjes bestaat uit bewateren en driewekelijks 'knippen & scheren'. In oktober wordt het perk gerooid en gaan de moerplanten de kas in. Het is de 72e kalender in deze traditie.
Niek Ravensbergen
Meer achtergrond via De plantenkalender van Bronbeek
en foto's van 47 jaaredities op flickr.
Tribune aan vijver achter Soestdijk. Foto: www.soestercourant.nl (1 juni 2011)
Het is bijna zomer en de tijd van beeldentuinen en openluchtvoorstellingen op buitenplaatsen is weer aangebroken. Op Soestdijk waren de afgelopen zomers beeldententoonstellingen (zie weblog 15 mei 2008) en nu staat ons de Opera Orfeo en Euridice te wachten. Het paleis en omgevend park van Zocher sr. fungeren als coulissen en achtergrond voor de opera en de vijver vormt de toegang tot de onderwereld.
Zal deze opera het begin worden van vele operaxe2x80x99s en theaterstukken die gaan volgen op de Nederlandse buitenplaats de komende jaren (en vooral in Het Jaar van de Buitenplaats 2012)?
Zo ging het ook met de beeldententoonstellingen, die langzaam maar zeker vele buitenplaatsen de afgelopen jaren veroverden.
Theater Huis Ter Meer Maarssen Bron: Beeldbank Het Utrects Archief
In vroeger tijden (vooral in de 18de eeuw) werd er natuurlijk ook gemusiceerd en gezongen en toneel gespeeld op buitenplaatsen. Denk maar eens aan de plaatjes van het groene xe2x80x98theaterxe2x80x99 op Elsenoort te Vrouwenpolder, Zijdebalen Utrecht, Westerwijk Beverwijk of Huis ter Meer Maarssen. Maar dat speelde zich af op hele kleine toneeltjes.
Vandaag de dag hebben het Circustheater in de moestuin van landgoed Verwolde, het theaterfestival op Sonsbeek en de paleisconcerten op Het Loo bekendheid gekregen. In dit rijtje passen bijvoorbeeld ook de beeldentuinen en -tentoonstellingen op Sonsbeek, op Beerschoten in De Bilt en op Wester-Amstel in Amstelveen. Dat valt toch helemaal niet te rijmen met de functie van een xe2x80x98tweede huisxe2x80x99 van een patriciër?
De aantallen bezoekers en de omvang van het toneel zijn natuurlijk gigantisch toegenomen, als we alleen al kijken naar die knusse theatertjes uit de 18de eeuw. Maar is de beleving hetzelfde gebleven? Als we die vraag positief kunnen beantwoorden, is er niets aan de hand. Ik denk dan meteen: een beeldenprogramma ligt niet of nauwelijks meer ten grondslag aan de tegenwoordige beeldenexposities en dat feit verarmt toch ten zeerste de beleving van de gehele buitenplaats. Maar hoe zit het met de beleving van theaterspektakel (zoals je Orfeo wel mag noemen) en muziek op een buitenplaats? Wie heeft daar gedachten over? CO
 |
 |
| Tuin Herengracht 386, 2010 (groot) | Tuin Herengracht 386, 2011. Foto L. Stulen. Tuinprieel is gehandhaafd (groot) |
| Zoals Beeckestijn zich presenteert als het ‘Podium voor Tuin- en Landschapscultuur’, presenteert het huis Herengracht 386 (ontwerp Philips Vingboons, 1663) zich als ‘Het Grachtenhuis, gateway to the canals’. Beide geen museum, maar een startpunt. In Amsterdam wordt de geschiedenis van de grachtengordel (Wereld Erfgoed sinds 2010) op een aansprekende manier in beeld gebracht. Op de bel-étage kunnen de bezoekers de historie van het pand proeven en onder meer genieten van de wandschilderingen van Jurriaan Andriessen (1742-1819), terwijl op de eerste verdieping een multimediale presentatie is ingericht die de geschiedenis van de grachtengordel verduidelijkt (vergelijk de multimediale presentatie van Kennemerland in Beeckestijn). Ook kan het ‘Digitaal Grachtenhuis: van de Amsterdamse grachtengordel’ ter plaatse en thuis worden geraadpleegd voor verder onderzoek. (zie database). Voor het ontwerp van de restauratie en herinrichting van het pand is Maarten Fritz verantwoordelijk. Zijn uitgangspunt is dat zowel elementen uit de beginperiode van Philips Vingboons als uit latere perioden worden gehandhaafd. Echter architect en tuinarchitect hadden niet dezelfde uitgangspunten, blijkt achteraf. Waarschijnlijk is er niet of nauwelijks over restauratieprincipes van de tuin overlegd, terwijl we toch sinds heel lang al weten dat huis en tuin een eenheid vormen. En waarom het huis wel zo authentiek mogelijk aankleden en de tuin niet? Het is toch een startpunt voor de grachtengordel? Voor de tuinarchitect Michael van Gessel was het keurblok tussen Herengracht en Keizersgracht inspiratie voor een nieuw ontwerp. Michael spreekt (in Bouwen aan Monumenten 2011, nr. 2) over een eigentijdse vertaling van een parterre de broderie; ik vind het meer een QR-code. Je moet die parterre zien in plattegrond. Aan de ene lange zijde zijn de kavels van de Herengracht met buxus in plattegrond weergegeven; aan de tegenoverliggende lange zijde die van de Keizersgracht. Er tussenin verbeelden de vaste planten de beschermde tuinen van het keurblok. De tuin staat in de redengevende omschrijving van het Monumentenregister niet genoemd, dus vrijheid blijheid. Wat mij betreft was hier nu een uitgelezen kans geweest om eens een tuin aan te leggen naar de ideeën van Philips Vingboons, bekend uit zijn boek Afbeeldsels der voornaemste gebouwen (1665; 1674). CO | |
Landgoed Baest Foto: www.sldesign.nl
Omdat landgoed Baest een complex historische buitenplaats is, particulier bezit en normaal gesproken nooit opengesteld en door een serie mooie foto's, namens Harmonie en Drumband de Vriendschap, uit Oost- West- en Middelbeers, het volgende:
Onze vereniging 'De vriendschap' mag gelukkig al jaren rekenen op steun van onze beschermheer Dhr van de Mortel, eigenaar van langoed Baest. Het landgoed Baest is een ontzettend mooi en groot gebied met een rijke historie en mooie natuur. Naast de voor iedereen toegankelijke bossen van Baest is er aan de Baesterdijk ook een groot privé-landgoed gelegen met ontzettend mooie tuinen en gebouwen. Dit is doorgaans niet voor iedereen toegankelijk. Dhr. van de Mortel heeft echter het idee opgepakt om eenmalig het landgoed open te stellen voor publiek en wel op 12 juni 2011. Dit onder de naam: "Wandeling in de tuinen van Het Huis te Baest, rijksmonument".
Harmonie en Drumband 'De Vriendschap' is gevraagd deze dag te steunen en vorm te geven. Wij zijn dan ook druk bezig deze dag in te delen met bijvoorbeeld wandelingen door de tuinen en rondleidingen in de gebouwen. Hierbij worden veelal plaatselijke ondernemers en verenigingen betrokken om op die manier "ons Beerse" landgoed Baest te laten zien aan de gemeenschap en andere geïnterresseerden. Zo zullen bijvoorbeeld mensen van de heemkundekring rondleidingen gaan geven, maar ook hoveniers en natuurkenners. De Vriendschap zorgt uiteraard ook voor kleine, lichte muzikale opvulling.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft de heer Van de Mortel een aanvang gemaakt met de renovatie van het huis en de tuinen. In 1997 werd de Brabantse Monumentenprijs toegekend: de mooiste buitenplaats van Brabant. Zie ook Slager Groenadvies BV, met foto's en tekeningen. JH
Landgoed Baest, Dr. Jan van de Mortellaan 13, Oost-, West- en Middelbeers, 12 juni, 10:00-18:00.
Landgoed Baest Foto: www.sldesign.nl
Landgoed Baest Foto: www.sldesign.nl
Beeckestijn Foto: Stichting Projectrealisatie Beeckestijn
Donderdag 26 mei werd Beeckestijn, podium voor Tuin- en LandschapsCultuur, geopend. Twee dagen eerder mocht de Cascade redactie de persbijeenkomst meemaken (weblog als onderdeel van de nieuwe media zullen we maar zeggen).
Neen, Beeckestijn is geen museum, geen tuinmuseum. Het is een podium. Podium voor Tuin- en LandschapsCultuur. Met drie hoofdletters geschreven. En LandschapsCultuur en niet cultuurlandschap. Het gaat over Man-made landscape; niet alleen professionele vormgeving, maar ook de individuele invulling en ook een kunstzinnige en ethische kant. Of te wel niet alleen de invloed van de mens op het landschap, maar ook over de invloed van het landschap op de mens.
Het podium mikt op bewustwording, beleving en ontwikkeling van tuin en landschap in onze cultuur, meer in het bijzonder het ontwerpen, maken, beheren en gebruiken ervan. Een slagzin: Wie hier binnen komt, kijkt anders naar buiten. Zien is weten valt te lezen. Ik zeg dan weten is zien, of kennen is herkennen.
Geen museum, maar de begane grond van het hoofdgebouw heeft wel een tentoonstellingsfunctie. De andere etages zijn beschikbaar voor zakelijke bijeenkomsten en verhuur van kantoorruimte. De vaste tentoonstelling geeft een beeld van de relatie die we in Nederland hebben met onze in cultuur gebrachte omgeving. Dit wordt door middel van opstellingen in verschillende kamers naar voren gebracht. Een eerste kamer met 'de makers van het landschap': de ontginner, buitenplaatseigenaar, vestingbouwer, natuurontwikkelaar en tuin-/landschapsarchitect. 'Bedacht en aangelegd' moet blijven hangen. Een tweede kamer toont een grote fraaie maquette van Kennemerland waarbij lichtbeelden en gesproken woord de ontwikkeling in tijd, de landschapsontwikkeling voorschotelen (horizontale schermen met afbeeldingen en door belichting lijnen en vlekken op de verticale maquette; de geschiedenis wordt 'geschetst'). Het thema 'Lagen in het landschap' komt heel goed naar voren. Een derde kamer gaat door middel van foto's in op de individuele invulling en beleving, burgerlijke buitenactiviteiten. Het 'nu' en mogelijke toekomstige ontwikkelingen in foto's.
Ook is er een kamer met een niet te lange erg leuke film over de geschiedenis van Beeckestijn zelf. De Vogeltjeskamer is een bezinningsplek, met muziek en boeken. En in de oude keuken is een landschapslaboratorium, 'keuken van het landschap' zogezegd. Hier kan men (zeker ook kinderen) door middel van opzetfiguren een eigen landschap bouwen, dit in de 'oven' zetten en dan vanaf een beeldscherm met het eindresultaat een ecard naar wie dan ook sturen. Iets wat overigens direct aan de eerdere weblog over opzetfiguren deed denken: Toen Zocher nog een Zochertje was…
Naast deze vaste onderdelen is er ook nog de ruimte voor wisseltentoonstellingen. En tot slot is er natuurlijk de letterlijke podium-invulling. Beeckestijn als podium, als platform, voor kennisoverdracht e.d. Denk aan overdracht van kennis, studieresultaten en ervaringen opgedaan in bv wetenschappelijke kringen naar de groene vakwereld of een breder publiek. JH
Creëren van een landschap met opzetfiguren Foto: Arinda van der Does
'Het landschap' in de oven Foto: Arinda van der Does
