Onbekende tuin  Bron: Floralia 1938

Kees Beelaerts van Blokland stuurde een scan van een pagina uit Floralia 1938, ‘Een oude tuin’ door Leonard A. Springer. En Kees vraagt zich af of iemand weet waar dit is, of dat het fantasie is.

Springer schrijft over een 2-tal schetsen, ‘denkelijk voor geschilderde behangsels’. Omdat de onderstaande afbeelding overeenstemt met een schilderij van een familielid (van Springer) die in Osdorp een optrekje had, plaats Springer beide werken rond Amsterdam. Springer licht een aantal elementen uit de afbeeldingen toe, met als laatste element ‘een bouwsel dat men noodig heeft, doch liefst niet ziet’. En als ik hem goed begrijp ziet hij dit als ‘het bewijs, dat de afgebeelde tuin niet enkel fantasie is, maar een afbeelding van een tuin, die werkelijk bestaan en als model voor een behang gediend heeft’.

Voor het complete artikeltje (pagina) en grotere weergave van de afbeeldingen, klik hier.

Namens Kees BvB

Onbekende tuin  Bron: Floralia 1938

Een jachtscène met prins Willem III, Dirk Maas (1659-1717)  Bron: historiek.net

In 2009 is de collectie van Paleis Het Loo, dankzij legaten, aankopen en schenkingen, weer uitgebreid. Een van de nieuwe schilderijen, een jachtscène met prins Willem III, geschilderd door Dirk Maas (1659-1717), bevatte een grote verrassing. Op de achtergrond van dit doek is een gebouw te zien wat na bestudering Paleis Het Loo bleek te zijn, vóór de uitbreiding van 1692. Van deze eerste fase van Het Loo, met de colonnades tussen hoofdgebouw en zijvleugels en zonder de boventuin, waren tot nu toe geen afbeeldingen bekend. "Het is verbazingwekkend hoe op het kleine oppervlak duidelijk de tuin met terrassen, de collonades en zelfs de Venusfontein te zien zijn", aldus de website van Paleis Het Loo Nationaal Museum.

Het bericht ging gepaard met bovenstaande foto. Na een verzoek stuurde de afdeling PR & Marketing van Paleis Het Loo Nationaal Museum gelukkig een detailfoto (klik op de onderstaande foto voor een grotere weergave).  JH

Detail met benedentuin.  Bron: Paleis Het Loo Nationaal Museum

Warffumborg (Warffum)? z.n. z.j.  Bron: Groninger Archieven

Bovenstaande betreft een tuinontwerp uit de Groninger Archieven (Van Bolhuis) waarvan de overlevering zegt dat het gemaakt is voor de Warffumborg. De borg is voor 1708 afgebroken en op het terrein staat nu de boerderij Het Schathuis, Kloosterweg 8 in Warffum.

Zoals je ziet staat op het ontwerp geen huis, geen jaartal en geen tekenaar (en de schaalaanduiding is in Fuss, Duits dus).
Ik heb een paar jaar terug Liesbeth Missel, Carla Oldenburger, en, via haar, Martin ten Broeke gevraagd of zij iets kunnen zeggen over de mogelijke tuinarchitect en periode van ontstaan. En dat was niet een gemakkelijk te beantwoorden vraag. Ruim geschat: 1685-1760, maar waarschijnlijk 1720-1730.
Als de ruime schatting juist is komt Warffumborg inderdaad in aanmerking. Daar woonde toen Louis Trip (ja, familie van) en we weten dat hij tussen 1689 en 1698 een grote verbouwing aan de Warffumborg liet uitvoeren. Als de tekening gedateerd moet worden tussen 1720 en 1730 komen ook andere borgen in beeld: Fraeylemaborg, Vredenburg en eventueel Breedenborg.

Ik heb de voor de hand liggende zoektocht langs familie-archieven en nabestaanden uitgevoerd maar met weinig resultaat (behalve dan een eenvoudig classicistisch ontwerp voor Zomerlust in Veendam, voor Hendrik Jan Trip en natuurlijk het ontwerp van Marot voor Meer en Burg in Heemstede van Jacob Hendricksz Trip).

Cascadevrienden, schijn uw licht eens over jaartal en maker van dit ontwerp…

Tineke Scholtens

Boerderij bij Hummelo met de naam Maloi Jaroslawitz  Bron: mijngelderland.nl

Toevallig las ik een berichtje over een lezing waarbij mijn oog getrokken werd naar woorden als Van Heeckeren, Sonsbeek, Enghuizen en boerderijen vernoemd naar veldslagen onder Napoleon. Kende dit verhaal al wel, maar kon ’s avonds gelijk de details horen door naar de lezing te gaan. En je hoort altijd wel weer iets dat je nog niet wist of wat (bij mij) eigenlijk nooit helemaal doorgedrongen was.

Hendrik Jacob Carel Johan, Baron van Heeckeren, Heer van Enghuizen, Beurse, Beverweerd en Odijck (1785-1862) vocht in dienst van de Pruisen, later in dienst van Napoleon, maar was vervolgens ook nog eens adjudant van koning Willem I en o.a. lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Het verbaasd me altijd weer dat activiteiten uit iemands verleden blijkbaar latere hoge posities niet in de weg stonden.

Van Heeckeren trouwde in 1816 met Elisabeth Williams Hope, dochter van John Williams (klerk bij Henry Hope) en Anne Goddard, nicht van Henry Hope. Henry Hope had geen kinderen en John ‘werd als zijn zoon’; hij noemde zich toen John Williams Hope. En Henry Hope is die van het handelshuis Hope & Co, de bankier, de bezitter van Welgelegen te Haarlem. Een deel van zijn erfenis vloeit via John & Anne naar Elisabeth, en daarmee naar Van Heeckeren. En daar komt dus ‘zijn’ fortuin vandaan. Geld dat o.a. werd aangewend voor de aankoop van Sonsbeek (Arnhem) en noordelijk gelegen gronden, voor grootse werken op Sonsbeek, voor aankoop van gronden rond Enghuizen (Hummelo), ontginningen en bouw van boerderijen.

En van de gebouwde boerderijen vernoemde hij een aantal naar de veldtochten die hij onder Napoleon meemaakte.
Noordelijk van Sonsbeek: Moskowa (naast huidige begraafplaats & crematorium Moscowa) en de niet meer bestaande boerderijen Leipzig en Dresden. Op de topkaart zie ik overigens in dezelfde regio ook de naam Petersburg…
Rond Enghuizen: de nog bestaande boerderijen Bautzen, Lutzen, Talem, Montmirail, Beresina, Duben, Brienne, Maloi Jaroslawitz.

En (lang leve Google) eenzelfde invulling volgde ook in Driebergen-Rijssenburg. Aldaar kocht hij (als heer van het nabije Beverweerd en Odijck) een boerderij die hij later liet afbreken en opnieuw opbouwen. Deze kreeg de naam Champaubert, een plaatsje 80 km oostelijk van Parijs waar Napoleon in 1814 slag leverde met Pruisen en Russen. Iemand uit de regio Driebergen-Rijssenburg die nog meer namen weet toe te voegen?

Kleine leuke opmerkingen volgen altijd in het vragenkwartiertje: een nazaat wist te melden dat Van Heeckeren een been verloor in Rusland. Zijn houten been is bewaard gebleven, het ligt in depot in de Cannenburch en is van dusdanige kwaliteit dat het zelfstandig kan staan.

In 2014 volgde een correctie. De heer Gatacre van de Wiersse gaf aan dat het houten been van Van Heeckeren van de Wiersse (verre familie) was, hij verloor zijn been in Pruissen. Zie ook onderstaande reactie van 10 april 2014.

Jan Holwerda

Kasteel Enghuizen (Hummelo).
De brug bestaat nog. Van het huis resteert slechts een ruïne in het bos.