Speelhuis, vroeg 19de eeuws (Breda)  Bron: archeologie.breda.nl

Nieuws betreffende de Oranje’s doet het altijd goed en is overal en nergens terug te vinden. Zo ook het nieuws over de vondst van de fundamenten van het Speelhuis van de Nassaus te Breda (bv in BN DeStem).  En als de kreten jachthuis en Naussau aan te vullen zijn met stervormige warande, Speelhuislaan en maliebaan dan lokt dat iets verder zoeken uit.

Plattegrond Breda, detail met noordelijke bolwerken en buitengebied (1620-24)
D. Portius  Bron:  Stadsarchief Breda

Midden in het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) wordt ten noorden Breda een jachtslotje gebouwd. Twee jaartallen worden genoemd, 1618 en 1620, en twee stichters, Filips Willem en Maurits van Oranje-Nassau.

Het Speelhuis op de Konijnenberg had een achthoekige vorm en was het middelpunt van een aantal radiale lanen door het Belcrumbos. De toegangsweg liep vanaf vestingwerken van Breda naar het noorden en vervolgens in een knik naar het noordwesten om bij het Speelhuis te eindigen.

De bovenstaande kaart van Portius laat de stralen in het bos en de toegangslaan zien, maar ook de aanduiding Palmage; de Nederlandse verbastering van het Franse pallemaille of Italiaanse pallamaglio (Pal: Bal. Malie: Malleus. Latijn voor hamer), of te wel maliebaan. Vanaf de knik tot het Speelhuis bedraagt de lengte ook nog eens 750 meter; de lengte voor een maliebaan (als de Maliebaan van Utrecht).

In 1624 wordt het bos gekapt als voorbereiding op het beleg door Spaanse generaal Spinola. Maar Prins Willem II laat het sterrenbos in 1653 weer aanleggen.

Gedurende de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748), in 1747, veroveren de Fransen Staats-Vlaanderen en belegeren ze Bergen op Zoom. Breda bereidt zich voor op een belegering. Willem IV vraagt nog wel om het sparen van de lanen, les bois taillis (hakhout) en les boies de haute fusaie (opgaand hout, 120-200 jr oud), maar alles rondom het Speelhuis gaat opnieuw plat.

Latere vermeldingen geven aan dat het vervallen Speelhuis in 1824 wordt verkocht en afgebroken. Kaarten laten opnieuw een sterrebos en laan zien en een uitspanning moet tot wandelingen vanuit Breda verlokken.

Tot slot geeft de Top. kaart 1925 het sterrenbos en de lange Speelhuislaan nog steeds weer. Maar 1935 toont dat Breda mee gaat in de vaart der volkeren; stadsuitbreiding, een industrieterrein, de Belkrumhaven, uitbreiding van spoorlijnen. De Speelhuislaan rest slechts als een straat en net naast het hart van het voormalige sterrenbos staat in 1935 treffend de naam  Slachthuis…  JH

Top. kaart (1830-50)  Bron: Nationaal Archief