Driehoek bij Leiden


‘Een gelyk-beenige driehoek is de voordeeligste omtrek’ voor een buitenplaats (1737) – P. de la Court van der Voort

In tuinhistorische publicaties van auteurs als Anna Bienfait, Jan T.P. Bijhouwer, Hans Nieuwenhuis en Henk Rijken wordt de ‘driehoek’ uit het boek Byzondere aenmaerkingen over het aenleggen van prachtige en gemeene landhuizen, lusthoven, plantagien en aenklevende cieraeden (1737, anoniem verschenen) van Pieter de la Court van der Voort genoemd. Jan T.P. Bijhouwer spreekt zelfs over het ‘ideale buiten’.

Bij Pieter de la Court van der Voort staat de ‘driehoek’ in zijn hoofdstuk ‘Gelegentheid en omtrek van vermaek-platzen’. Bij het ’ter toetse brengen’ van ‘geschikten omtrek’ noemt hij ‘regt vierkant’, ‘lang vierkant’, ‘gelyk-beenige driehoek’ en enige andere vormen. Het ‘lang vierkant’ vindt hij het ‘verkiezelykste’, maar voor ‘zeer kleinen grond’ is de ‘gelyk-beenige driehoek’ de ‘verkiezelykste’. En er volgt dan een verdere uitwerking en plattegrond van juist deze vorm; al vindt hij nogmaals ‘lang vierkant’ het ‘verkiezelykste’.

Zelf kunt u de exacte verwoordingen nu terugvinden in Google Books, in de digitale versie van het boek; zie onderaan pagina 3, pagina 4 en pagina 5.

Maar behalve het feit dat er een digitale versie van Byzondere aenmaerkingen… is, was er nog een andere reden tot het schrijven van deze weblog. In een recente weblog over Het Loo schreef ik over de vertaling (of interpretatie) van de Engelse tekst van Harris over Het Loo naar één  in het Nederlands en hoe de parterres van de boventuin als buxusparterres vertaald / geinterpreteerd werden, ipv als grasparterres.

Nu kwam ik een interpretatie / vertaling van het Nederlands naar het Engels tegen die een grijns opleverde.
John Claudius Loudon schreef in An Encyclopædia of Gardening Comprising the Theory and Practice of Horticulture, Floriculture, Arboriculture and Landscape-gardening Including All the Latest Improvements (1822) op pagina 1316:

‘…Mr. La Court…who had a country house and fine garden at Driehoek (triangle) near Leyden’
en iets verder op
‘These plates… a general plan of Driehoek…’

Hoe een begeleidende plattegrond bij een Nederlandse tekst over het toetsen van ‘omtrekvormen’ geïnterpreteerd wordt als de plattegrond van het buiten van Pieter dan wel van een plaats genaamd Driehoek…
Jan Holwerda

Foto-reportage ‘Clingendael Hersteld’

Het is al weer 12 jaar geleden dat we met Cascade de buitenplaats Clingendael gingen bezoeken en al weer 4 jaar geleden dat de Ronde Tafel Conferentie op Huis Clingendael plaats vond. In het eerste geval was het historisch onderzoek de aanleiding en in het tweede geval het herstelplan van Clingendael dat zijn eerste fase van uitvoering was ingegaan. De gemeente Den Haag heeft in dit project samen gewerkt met de Algemene Vereniging voor Natuurbescherming voor ‘s-Gravenhage en omstreken (vertegenwoordiger Joost Gieskes), de Wijkvereniging Benoordenhout (vertegenwoordiger Hester van Kimmenade) en de Nederlandse Tuinenstichting (vertegenwoordiger Carla Oldenburger).


De voormalige VROM-weide die aan de buitenplaats is toegevoegd  Foto: Oldenburgers Historische Tuinen

In het kort nog even de historie: als opvolger van zijn vader en grootvader werd Philips III Doublet in 1660 eigenaar van Clingendael, dat hij tussen 1670 en 1680 liet moderniseren in de stijl van de Frans classicistische tuinarchitectuur. De bekende prenten van D. Stoopendaal en L. Scherm getuigen hiervan. Voordat de Franse classicistische tuinstijl door Daniel Marot in Nederland werd geïntroduceerd (1686), waren de tuinen van Clingendael dus al in die stijl ingericht. Vermoedelijk begon Zocher sr aan het begin van de 19de eeuw zijn eerste landschappelijke ideeën voor Clingendael uit te werken. Zoon Zocher jr ging hier omstreeks 1838 mee verder en was de schepper van het volwaardige landschapspark met grote vijver, slingerpaden en weiden met boomgroepen. Het park is nu hersteld en zelfs vergroot in de trant van Zocher jr. De fa. J. D. en L. P. Zocher en na deze Eduard Petzold, maakten in de tweede helft van de 19de eeuw nog uitbreidingsplannen, die maar zeer ten dele werden uitgevoerd. Baronesse van Brienen is zelf zeer betrokken geweest bij de totstandkoming van de Oud-Hollandse Tuin (ca. 1918) en de Japanse Tuin (ca. 1900).

De hierbij gevoegde foto-reportage (aanklikken) geeft een indruk van de herstelwerkzaamheden die vanaf 2003 plaats hebben gevonden (nieuwe beplantingen zoals eikenlaan, boomgaard, rododendronpartijen; zichtlijnen vrijmaken; restauratiewerkzaamheden aan tuinmuur; nieuwe beschoeiing waterpartij; inrichten speelplaats / zandbak, nieuw parkmeubilair etc.).  CO

Kijk ook op de website van de gemeente Den Haag; over Landgoederen Clingendael en Oosterbeek, en met de link naar Uitvoering beheerplan.

Kasteel Biljoen in de verkoop


Kasteel Biljoen (Velp)  Foto: Guus Pauwels (2007)

In 1872 kocht een telg van de familie Lüps, uit het Duitse Rijnland, kasteel Biljoen; van Johan F.W.C. baron van Hardenbroek.
Op 29 november 2006 overleed de kleinzoon van deze kasteeleigenaar, Mr. Johan Hendrik Willem Lüps. In het voorjaar van 2006 was zijn vrouw, jonkvrouw Albertine Marie Isabelle Jeanne de Blocq van Scheltinga overleden. Het paar had geen kinderen.

In die periode vermeldde de Gelderlander het overlijden, en ook ‘Voor de familie was het een gewoon huis’ en ‘Geen mens kwam daar zonder uitnodiging binnen’

Ook de onzekere toekomst kwam in de media ter sprake. Wie kan zo’n bezit bekostigen? En wat te denken van successierechten! Langzamerhand komt er nu duidelijkheid. De Kop de Gelderlander van 17 juni luidt ‘Kasteel Biljoen in de verkoop’ en in het artikel staat ‘…Lüps bepaald dat er een zo hoog mogelijke opbrengst moet zijn voor de erfgenamen. Ook moet het privé bewoond blijven’

En in een andere bericht in de Gelderlander van 17 juni wordt vermeld …Geldersch Landschap & Geldersche Kastelen [Directeur Janine Pijl] spraken al met de oude Lüps over een mogelijke overname. "Hij had het onder last aan ons kunnen verkopen, zodat wij de erfgenamen zouden moeten betalen. Maar dat heeft hij niet gedaan." Lüps had een eigenzinnige visie op de toekomst van het kasteel, stelt ze. "Zijn grootvader heeft het in 1872 op een veiling gekocht. Daarom heeft hij bepaald dat het nu ook weer geveild moet worden."

En als zo vaak in het verleden lijken ook hier huis en ‘inhoud’ uiteen te gaan. Opnieuw de Gelderlander, van 12 juni 2008: ‘Veilinghuis Christie’s gaat ruim vijftig voorwerpen veilen die afkomstig zijn uit kasteel Biljoen in Velp’
Inderdaad 24 en 25 juni vindt in amsterdam de veiling ‘European Noble and Private Collections‘ plaats.

En eerder vond ik op internet
Tuesday, 20 – Friday, 23 (May)
NL/Haarlem, Bubb Kuyper: No. 48: Auction sale of books, prints and manuscripts.
The library of Kasteel Biljoen, Velp. 4657 lots.
De vermelding is nu niet meer terug te vinden. Wel de veilingcatalogus; bij Rijksmuseum A’dam

Tot slot. Tijdens de dag van het park woonde ik een lezing van Michiel den Ruyter op Larenstein bij. Hij maakte ook een opmerking over de leegverkoop van Biljoen. Ik weet niet meer zijn exacte woorden, maar het betroft o.a. voorwerpen (marmeren tafel?) uit de Italiaanse zaal en het daarmee verwijderen van die objecten uit hun context. En naar mij lijkt daarmee ook het uitkleden van de context zelf.


De grote zaal van kasteel Biljoen (ca. 1910)  Bron: Buiten (1914)

In o.a. De woonstede door de eeuwen heen schreef Heimerick Tromp al over Van Spaen, Piranesi en de zaal op Biljoen (1780-1782). Een zaal vol stucwerk; stucdecoraties naar etsen van Piranesi, zuilen en obelisken in stuc, stucvazen, stucwerk met verwijzingen naar jaargetijden, het landleven, muzen en mogelijk de maatschappelijke positie van de opdrachtgever Johan Frederik Willem Baron van Spaen van Biljoen. Het was ook onder hem dat Beekhuizen tot ‘arcadisch’ landschap werd gevormd (vanaf 1775) en het park van Biljoen in de landschapsstijl veranderde (vanaf 1777).  JH


Een hoek van de grote zaal van kasteel Biljoen (ca. 1910)  Bron: Buiten (1914)

EMMA – Koningin der Nederlanden, Prinses van Waldeck-Pyrmont


Schloss Arolsen (Bad Arolsen DE)  Bron: schloss-arolsen.de (klikfoto voor grote weergave)

Van 1 juni t/m 24 augustus 2008 wordt in de sloten Arolsen en Bad Pyrmontherdacht dat koningin Emma 150 jaar geleden geboren werd opxe2x80x9ckasteelxe2x80x9d Arolsen.

Of de tentoonstelling nu zo interessant is voor Cascade-vrienden, is devraag, maar de kastelen, tuinen en parken er omheen hebben zekerinteressante zaken voor Cascade-vrienden in petto: de tuinarchitect JohannGeorg Michael heeft namelijk op Arolsen gewoond, als zoon van zijn vadermet dezelfde naam, die vanaf 1740 xe2x80x9cHofgärtnerxe2x80x9d was opArolsen; een gigantische Sequioadendron, geschonken door Koningin Emmawacht op u even voor u het terrein van het slot betreedt en Michael ismogelijk de architect van de xe2x80x98Erdbeertempelxe2x80x99 in het kurparkvan Bad Pyrmont.

Het huis Arolsen is een voormalige klooster  en verbouwd tot kasteelvoor de graven van Waldeck. Vanaf 1694 was Arolsen de hoofdstad van hetvorstendom Waldeck-Pyrmont. In 1710 werd onder Friedrich Anton Ulrich vanWaldeck de eerste steen gelegd. Julius Ludwig Rothweil (1676-1750) was dearchitect, die het slot een uitbundige allure wist te geven, naarvoorbeeld van Versailles, zoals men zegt. Het gigantische kasteel, metdrie vleugels rondom een dubbele binnenplaats, werd een barok prachtwerk,met rijk versierde gevels en een schitterend interieur xe2x80x93 passend bijde nieuwe status van het vorstenhuis. Het kasteel wordt nog steeds doorleden uit het geslacht Waldeck-Pyrmont bewoond.

Het barokpark bestaat niet meer, uitgezonderd het buxusrond op de cour,waar in 1992 het bekende kunstwerk Puppy van Jeff Koons (nu voorhet Guggenheim in Bilbao) voor het eerst werd opgericht. Het tegenwoordigelandschapspark wordt gekarakteriseerd door een grote vijver.

Het barokke slot Pyrmont werd vanaf 1706 gebouwd en diende alszomerresidentie van de familie. Tegenwoordig is in het gebouw met depronkruimtes en de in stijl gemeubileerde xe2x80x98Bel Etagexe2x80x99 het stedelijk museum (Museum für Stadt- und Badgeschichte). HetKurpark Bad Pyrmont ligt annex. Het was in 2005 xe2x80x98Schönster ParkDeutschlandsxe2x80x99 en heeft een beroemde palmentuin. Mogelijk heeftMichael de hand gehad in de verlandschappelijking van het park en deoprichting van de zogenaamde Erdbeertempel. In ieder geval is bekend dathij als badgast in 1778 in Bad Pyrmont is geweest en na 1782 vaker inverband met een reorganisatieplan voor het park. Jhr. Jacob Boreel Jansz.heeft in 1786 deze Erdbeertempel laten oprichten ter herinnering aan zijndochter Anna Maria Fagel xe2x80x93 Boreel (1739-1781), die in dit kurpark isoverleden. De vorm van de tempel doet denken aan de Rotonde, die Michaelontwierp voor de buitenplaats Oud-Berckenroede te Heemstede.  CO

"EMMA – Koningin der Nederlanden, Prinses vanWaldeck-Pyrmont"
1 juni tot 24 aug
Museum im Schloss Bad Pyrmont (Bad Pyrmont)
Museum im Bad Arolsen (Bad Arolsen)


Erdbeertempel in Kurpark Pyrmont.  Foto: Oldenburgers HistorischeTuinen

Beheervisie landgoederen Oud-Amelisweerd, Nieuw-Amelisweerd en Rhijnauwen


Zichtlaan Nieuw-Amelisweerd

September vorig jaar was het 25 jaar geleden dat de actievoerders letterlijk het bos van Amelisweerd uitgemept werden en Landsadvocaat De Wijkerslooth bij hervatting van het op die dag lopende kort geding sprak: xe2x80x9cIk kan u mededelen dat het bos er niet meer is" ( ‘Amelisweerd’ 25 jaar geleden).

Nu maakt Vrienden van Amelisweerd zich opnieuw zorgen. In opdracht van de gemeente Utrecht is een beheervisie voor de landgoederen Oud-Amelisweerd, Nieuw-Amelisweerd en Rhijnauwen samengesteld; door Klingen Bomen, Michael van Gessel en Staro Bos- en Natuurbeheer. Verschillende onderdelen van deze visie roepen bij verschillende betrokkenen en belanghebbenden verschillende reacties op. Deze staan niet alleen als bijlage in de visie, maar komen nu ook in de m.n.l lokale pers naar voren.

Als gezegd Vrienden van Amelisweerd is een van de partijen met zorgen. Over o.a. het verplaatsen van de parkeerplaats van theehuis Rhijnauwen naar een weiland tegenover en in het zicht van het theehuis, maar m.n. ook over het voorstel en de wijze van verjonging van een aantal oude lanen. In de beheervisie wordt kortweg gekozen voor verjonging in één keer over grote(re) lengte, en daar waar nodig kap van nog staande bomen. Een keuze voor de eenheid van de laan in soort en maat. Vrienden van Amelisweerd kiest, middels haar rapport ‘Ameliseerd verdient meer’, voor geleidelijke verjonging middels nieuwe bomen waar oude uitvallen, en de boomsoort laten afhangen van de hoeveelheid licht, en een keuze voor historisch (ten plaatse) plantmateriaal.

Maar beide rapporten gaan over veel meer dan enkel de verjonging van lanen! Dit onderdeel heb ik er echter uitgepikt omdat het overal speelt, overal discussie geeft, en overal een probleem is. Hoe invulling te geven aan de verjonging van lanen?!

De visie ‘Noblesse oblige’ en achtergronddocumenten kunt u downloaden via www.utrecht.nl/landgoederen.
Klik Trouw voor een interview met o.a. Simon Klingen, een van de opstellers van de visie, en klik AD voor een aantal reacties van betrokkenen en belanghebbenden. Maar midden in de discussie staat u via de informatieavond op donderdag 19 juni en/of de toelichtende excursies op zaterdag 21 juni. De details vindt u in het persbericht van vandaag! (de 17de).   JH  (kijk ook nog even onder Reacties…)


Rhijnauwen (Bunnik), P.J.Lutgers (1866)  Bron: Het Utrechts Archief
voor meer klik Rhijnauwen of klik Amelisweerd

Wat leesvoer; als het dan toch regent…


Schilderij Keukenhof (Lisse, ca. 1700)

De Cascade voorjaarsexcursie 2007 voerde naar o.a. Kasteel Keukenhof (voor foto’s zie Cascade website).
In de inleiding in het koetshuis werd over de geschiedenis verhaald en gedurende de rondleiding werd die geschiedenis in het veld geduid.

Sinds enige tijd is er meer te lezen; via de website van Kasteel Keukenhof, in linkermenu klik Landgoed en dan Historie. Er volgt dan een samenvatting van het rapport over de geschiedenis van Landgoed Keukenhof als door Stichting Particuliere Historische Buitenhuizen beschreven. Onderaan de webpage is een link om het gehele rapport te downloaden. Een aanrader.

Maar naast terugkijken was er ook sprake van vooruitkijken. Over een nieuwe transformatie, met als uitgangspunt het landgoed als xe2x80x98verdienplaatsxe2x80x99 ; een plan om de héle Keukenhof tot één samenhangend geheel te smeden, zodat het uiteindelijk economisch en toeristisch gezien als geheel goed gaat lopen. Dit is verwoord in het Masterplan Keukenhof. De presentatie van het Masterplan is te downloaden via dezelfde website en het Masterplan zelf via Fakton financiële vastgoedregisseurs; klik presentatie of masterplan.  JH


Beide afbeeldingen uit Masterplan Keukenhof

Wandelingen door de tuinen van Kleef 2008


Schloss Moyland, www.moyland.de

Ook dit jaar wordt een ieder weer uitgenodigd door Marlene Zedelius om te komen wandelen door de tuinen van Kleef:

15 juni  14.30  –  Der Alte Tierpark
vanaf de Schwanenburg, door het Moritzpark, langs de Kermisdahl, door de
Galleien naar het grafmonument van Johann Maurits, en terug door het hooggelegen bos.
duur: ongeveer 4 uur  kosten: 5,- xe2x82xac p.p.

6 juli  11.00  –  van Königsgarten naar Schloss Moyland
vanaf de Kleefse Königsgarten naar Schloss Moyland, over de nieuwe Prinz-Moritz-Weg en de Voltaire-Weg. Ongeveer 10 km rustig wandelpad zonder gevaren! Daarna Kaffee & Kuchen en terug naar Kleef met de gereserveerde bus.
duur: ongeveer 5 uur  kosten: 7,- xe2x82xac p.p. (incl. busrit, maar excl. koffie)

24 augustus  14.30  –  Maximilian Friedrich Weyhe in Kleve
start voor de ingang van het museum Kurhaus Kleef, door het arboretum van Buggenhagen/Weyhe, Weyhes plannen voor de  reconstructie van het amphitheater omstreeks 1820, wandeling door zijn in "Engelse stijl" aangelegde Elsenbusch
duur: ongeveer 2 uur  kosten: 3,- xe2x82xac p.p.

21 september 2008  14.30  –  Vom Eisernen Mann zum Cupido
het sculpturenprogramma van Johan Maurits van Nassau-Siegen. start voor de ingang van het museum Kurhaus Kleef, wandeling door de stad vanaf het amphitheater via het vroegere Prinsenhof tot aan de Nassauer Allee
duur: ongeveer 2 uur  kosten: 3,- xe2x82xac p.p.

Er is veel veranderd de laatste tijd, Kleve heeft nu zelfs 2 cascades: een naar de plannen van Weyhe gereconstrueerd in het amphitheater, en een verfraaide cascade uit de jaren 30, die direkt in de Kermisdahl stroomt, maar alleen als het hevig regent!
Komt dat dus zien, het is in ieder geval de moeite waard.

Informatieve website is www.kermisdahl-wetering.de; vanaf halverwege vindt u flyers, een Google luchtfoto met de route van 6 juli en meer…
Op 27 juni wordt hier de nieuwe wandelweg met een groot feest officieel geopend, dan zullen er ook overal informatieborden staan in alle talen.

Er is een voorkeur voor aanmelding via Kleve Marketing, stadtmarketing@kleve.de of +49 2821 89 50 90. Spontane individuele opkomst kan ook; of een eigen groepsaanmelding naar Marlene Zedelius.

Boventuin Het Loo (3)

De opening van de boventuin van Het Loo gaat gepaard met de tentoonstelling Zwierig binnen de perken. De ondertitel van een begeleidend boekje geeft goed weer waar zowel boek als tentoonstelling over gaan: De herstelde boventuin van Paleis het Loo in vogelvlucht 1692-2008.

En het is inderdaad een vogelvlucht, maar dan niet in de betekenis van vluchtig, snel, minimaal. Nee al het materiaal is er; kaarten, ontwerpen, vogelvluchten, prenten, schilderijen, foto’s enz. Ja zo goed als alles, volgens mij ontbreekt enkel het niet uitgevoerde ontwerp van Claude Desgots (1698). Al het andere, soms enkel ontworpen, deels uitgevoerd, deels weergave van de werkelijkheid, is te aanschouwen. Via werk van namen als De Hooghe, Van Staden, Reetz, Schenk, Harris, De Swart, De Beijer, Van Berken, Schonck, De Man, Broekhoven, Schelfhout en Moulijn gaat het naar foto’s van begin de 20ste eeuw, de opgravingen en reconstructie van 1977-1984 en tot slot de werkzaamheden en het resultaat van de meest recente reconstructie (overigens maakt een 12-tal panelen tegen de achterwand van de colonnades in zekere zin ook onderdeel van de tentoonstelling uit).

Het boek(je) geeft dezelfde lijn van ontwikkelingen weer en geeft tevens een verantwoording voor de keuze van grasparterres en toegepaste beplanting. Een prachtig boek(je) voor slecht 4 euro; niet laten liggen!!

Zwierig binnen de perken
tot en met 28 september 2008
in de Oostvleugel van Paleis Het Loo

Toch ook nog wat anders. Over de ‘parterres de gazon coupés‘ (grasparterres).
Zowel voor de 1ste als de 2de reconstructie werd gebruik gemaakt van A Description of the Kings Royal Palace and Gardens at Loo, Walter Harris (1699). Hieruit het volgende:

In De Lusthof Het Loo is dit door van Everdingen-Meyer (1974) vertaald naar
In het tweede gedeelte van de tuin zijn twaalf parterres, omgeven door grindpaden. De zes binnenste aan elkaar grenzende parterres, drie aan iedere kant, liggen langs het brede middenpad waar wij doorheen liepen en bestaan uit diverse broderieën van buxus omgeven door bloembedden waarin op bepaalde afstand van elkaar jeneverbesstruiken staan die in piramidevorm rondom groen geverfde stokken groeien. De zes buitenste van deze parterres, aan de kant van de tuinmuur, zijn grasgazons

Bovenstaande ‘Figures in green‘ is vertaald naar ‘broderieën van buxus’ en ‘plain green’ naar ‘grasgazons‘. Zwierig binnen de perken vermeldt nu dat Harris in de beschrijving van de benedentuin buxusparterres aanduidt met ‘Figures in Box‘ terwijl bij de boventuin ‘Figures in green‘ staat. De vertaling van 1974 was een andere, de 1e reconstructie ook.
Jan Holwerda

Boventuin Het Loo (2)

En dan loop je richting de boventuin en even later in diezelfde boventuin en dan weet je het niet meer. Vaak genoeg geweest. Goed, de laatste keer 2, 3 jaar geleden, maar hoe was het ook alweer? Waar stonden welke bomen? Hoe was die gedeeltelijke invulling met parterres ook alweer? Wat moet ik nog meer herinneren?

Maar eens op zoek gegaan op internet. Naar beelden om m’n herinneringen op te roepen. Het Loo is heel, maar dan ook heel veel gefotografeerd. Maar de boventuin toch het minst. Gezocht naar een beeld dat past bij een van de foto’s gemaakt bij de opening:


Boventuin met grasparterres en onderbroken plate-bandes (2008)  Foto: Jan Holwerda


Boventuin met buxusparterre (2007) (maker onbekend)

De foto’s geven een beeld vanuit de colonnades richting het Paleis. Uit verschillend materiaal heb ik dezelfde strook uitgesneden en na elkaar gezet (omwille van ruimte zijn de uitsnedes gekanteld; colonnade links). Zie dit maar als het ruimer opvatten van de vraag ‘hoe was het ook alweer?’:


Uitsnede uit kaart van C.P. van Staden (ca. 1725) ; gebruikt voor de reconstructie 1977-1984


Ontwerp van Asbeck (1977) ; uit Groen 1977 nr. 12


Luchtfoto van de ‘compromis-invulling’ (2006) ; Google Earth


Uitsnede kaart Henri Reetz (1706) ; gebruikt voor reconstructie 2006-2008


Ontwerp Bureau van Asbeck (2006) ; uit Zwierig binnen de perken, L.E. Groen & J.C. Bierens de Haan


En nogmaals C.P. van Staden ; om verschillen en overeenkomsten dichter bijeen te zien

De gedachte boventuin-invulling van de 1ste reconstructie (1977-1984) kon slechts deels worden doorgevoerd, als compromis bleef een 35-tal bomen uit de landschappelijke aanleg van 1808 staan. Verder was de parterre-invulling als een in buxus gedacht, en de plate-bandes als een aaneengesloten ‘band’ (zie 2de foto en luchtfoto). De kaart van Henri Reetz, beschrijvingen, maar ook ervaringen maakten duidelijk dat de buxusinvulling een grasparterre moest zijn, en de plate-bandes onderbroken. Verdere details en achtergronden worden geschetst in het boek(je) Zwierig binnen de perken van de hand van L.E. Groen en J.C. Bierens de Haan. Hierover meer in een volgende weblog.  JH