Maandelijks archief: december 2007

Geplaatst op door
Beantwoorden

Cascade wenst al haar vrienden een rijk 2008:

Cascade-Jaar van Actie en Reactie?

Nedflevolandmboezem_3

Wat zal 2008 ons brengen, wat verwachten wij van het komende jaar? Je bent cool als je de browser Firefox gebruikt en je bent hip zonder mobiele telefoon, zeggen de trendwatchers, maar ja, daar zullen Cascade-vrienden zich toch niet al teveel aan storen. Sommigen hebben zelfs nog niet eens een mobiele telefoon, om over Firefox maar te zwijgen.

Als Cascade-vriend ben je hip en cool tegelijk als je je betrokken toont bij de Cascade-activiteiten. Reageer eens op vragen die worden gesteld in onze Cascad-E-Nieuwsbrief, in ons Cascade-Bulletin en op onze Cascade-weblog. Cascade wacht op artikelen, notities en reacties van alle vrienden, en niet alleen van een kleine selecte groep. 2008 is voor Europa het Europees Jaar van het Erfgoed; voor Nederland ook het Jaar van het Religieus Erfgoed en voor de hele wereld het Jaar van de Olympische Spelen. Wij wensen voor Cascade dat 2008 het ‘Jaar van Actie en Reactie’ zal zijn.

Foto van De Groene Kathedraal van Marinus Boezem. Bron: http://www.skor.nl/artefact-1356-nl.html. Foto: Vincent Wigbels

Paradiesgärtlein

Geplaatst op door
Beantwoorden


Paradiesgärtlein  Bron: Das Städel Museum Frankfurt am Main

Henk verhaalde ook vol enthousiasme over een schilderijtje van een paradijstuin, zo rijk, met zoveel details. Het is Paradiesgärtlein door een onbekende schilder, genoemd der Meister des (Frankfurter) Paradiesgärtleins of de Oberrheinischer Meister. Het schilderijtje was mij niet onbekend, maar na het enthousiasme van Henk wil je het weer zien, in detail en er (veel) tijd voor uittrekken. Op zoek gegaan en uiteindelijk één in groot formaat gevonden.

Het schilderijtje, met datering ca. 1415, meet 26,3 x 33,4 cm en is in bezit van Das Städel Museum Frankfurt am Main.
Via Pressebilder is de grote afbeelding te downloaden; hier is een rechtstreekse link (als het schilderij in beeld is, aanklikken om op ware grootte te zien ; en op je PC bewaren zou ik zeggen).

Zoveel te zien, een ommuurde tuin (‘hortus conclusus’) met Maria, Christuskind, verschillende heiligen, de levensboom, een gedode draak (OK, draakje), de zwarte duivel (aap), een libel, een koolwitje, de zilvervisjes in de bron en veel vogels. Maar vooral, en daar valt óns oog op, veel planten. De afbeeldingen zijn natuurgetrouw, maar een gelijktijdig bloei en alles bijeen is natuurlijk niet kloppend. Maar een geweldig rijke afbeelding. Voor meer details moet u zeker ook de navolgende links aflopen (want er meer over lezen laat nog meer zien):
Paradiesgärtlein – Städel Museum
Paradiesgärtlein – Wikipedia (in Engels)
Een in Duits gesproken beschrijving
JH

De drie veelgenoemde Middeleeuwse bronnen

Geplaatst op door
Beantwoorden


Kloosterplattegrond St. Gallen  Bron: Stiftsbibliothek St. Gallen / Universität Wien

Afgelopen donderdagavond verhaalde Henk Saaltink over Middeleeuwse tuinen. Een interessant, enthousiast verhaal, rijk geillustreerd met dia’s, en vooral ook persoonlijke beleving en belevenissen. Een rijkdom die maakt dat je meer wilt lezen, meer wilt zien, i.i.g. wilt terugzien. Daarom vandaag en morgen een 2-tal weblogs met wat handreikingen.

Waar verhaald wordt over Middeleeuwse tuinen komen altijd een 3-tal bronnen naar voren. Dit zijn de Kloosterplattegrond St. Gallen (819-826), de Liber de Cultura Hortorum van Walahfried Strabo von der Reichenau (842) en de Capitulare de villis van Karel de Grote (8e tot 10e eeuw).

De geweldige website Plantaardigheden heeft o.a. een webpage met Oude kruidenboeken online.
Met meerdere verwijzingen naar die Hortulus van Strabo; Latijnse versie met toegevoegde miniaturen, een Duitse vertaling, het Latijn-Nederlandse boekje en meer.
En ook meerdere verwijzingen naar Capitulare de villis; Latijnse versies, Franse webpages, een Wikipedia entry, maar ook een lijst met o.a. de Nederlandse benamingen.

Dan tot slot de Kloosterplattegrond St. Gallen. De website St. Gall Monastery Plan laat het plan zien, maar kent ook allerlei mogelijkheden om in te zoomen en omvat veel, heel veel details en informatie. Tuurlijk kennen we de plattegrond vanwege de tuinen, begraafplaats en boomgaard. Maar ik leer nu dat het plan samengesteld is uit 5 samengenaaide stukken perkament, een 40-tal strukturen omvat, meer dan 300 bijschriften kent, en een zijde met het plan en een zijde met beschrijving heeft. En er valt te lezen over scenario’s voor de tot standkoming, want als gezegd er zijn 5 delen, maar ook inkt(kleur) verschillen.  JH


Begraafplaats/boomgaard (linker helft) en Groentetuin (rechtsboven)


Medicinale kruidentuin (links) en Kloostergang (rechts)

Afbeeldingen der fraaiste, meest uitheemsche Boomen en Heesters – J.C. Krauss

Geplaatst op door
1


Afbeeldingen der fraaiste, meest uitheemsche Boomen en Heesters, J.C. Krauss (1802-1808)
Bron:  Antiquariaat Jan Meemelink

Ook in het meest recente nummer van Cascade Bulletin duikt van Laar met zijn Magazijn van Tuin-sieraaden weer op. Vaak wordt ook haar pendant Krauss’ Afbeeldingen der fraaiste, meest uitheemsche Boomen en Heesters genoemd (zo ook hier).

Van van Laar worden meestal wel afbeeldingen getoond. Verder kennen we nu natuurlijk ook de CD versie (zie weblog 10 aug.).
Maar ik denk dat het werk van Krauss veel onbekender is, behalve misschien qua naam. De complete titel luidt Afbeeldingen der fraaiste, meest uitheemsche Boomen en Heesters : Die tot versiering van Engelsche bosschen en tuinen, op onzen grond, kunnen geplant en gekweekt worden; benevens de beschrijving van derzelver kenmerken, voortkweeking, nuttigheden en andere bijzonderheden, ingericht om aan de liefhebbers van zodanige bosschen of tuinen de kennis van dezelve zo aangenaam als nuttig te maken.
Het is een werk van 126 handgekleurde platen met beschrijving. Een uitgave van 21 delen van elk 6 platen, verschenen van 1802 tot 1808. Johan Carl Krauss (1759-1826) was een in Duitsland geboren professor in de medicijnen in Leiden.

Ik ken zelf een exemplaar in Speciale Collecties te Wageningen UR, maar internet geeft ook een mogelijkheid om een flink deel van de platen te zien.

Antiquariaat Jan Meemelink heeft nl. een exemplaar te koop, zie Krauss’ webpage
Maar hetzelfde antiquariaat biedt ook een groot aantal losse platen te koop aan. Deze zijn digitaal te bekijken en geven hiermee een mooie indruk van het werk. Een snel overzicht bereikt u via zoek images.

Een ander werk van Krauss zijn de delen 3 t/m 6 uit het 6-delige Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen. Zie leesmaar.nl   JH

 

CD-ROM te koop; n.a.v. Oude Hollandse Tuinen, Anna Bienfait (1943)

Geplaatst op door
1

We gaan er van uit dat alle Cascade-vrienden de CD-ROM uitgave n.a.v. Oude Hollandse Tuinen, Anna Bienfait (1943) als lustrumcadeau hebben ontvangen en dat u er blij mee bent. We danken hierbij de samensteller Jan Holwerda voor de vele uren die hij aan de totstandkoming hiervan heeft besteed.

Wij willen nu verder gaan met de verspreiding van deze CD-ROM, door deze (los) te koop aan te bieden en deze als (betaald) presentje te gebruiken voor het werven van nieuwe donateurs. De CD-ROM is (los) te koop voor € 15,= en in combinatie met één jaar donatie aan Tuinhistorisch Genootschap Cascade te koop voor € 22,=, waarbij opgemerkt wordt dat wanneer deze nieuwe donateurs het volgende jaar vriend blijven, ze natuurlijk weer de jaarlijkse donatie van € 18,= betalen.

Wilt u deze CD-ROM als relatiegeschenk gebruiken (bijvoorbeeld cadeau geven aan een commissie(s) waar u deel van uitmaakt) of voor studenten of andere groepen inkopen, dan kunt u deze (wel of niet in combinatie met een donateurschap) bestellen via administratie@cascade1987.nl  CO

Middeleeuwse Tuinen, Trimesterlezing Tuinkunst & Parken (3)

Geplaatst op door
Beantwoorden

Toch nog even wat meer, als vervolg op voorgaande twee weblogs. Images Online van British Library. Met o.a. Roman de la Rose ; zoek met Lorris en vindt 26 afbeeldingen (u zult ook een aantal herkennen van de ‘n.a.v.  Oude Hollandsche Tuinen CD’). Het resultaat van zoeken zijn kleine afbeeldingen, maar na  aanklikken volgt een grotere weergave en beschrijving (eerst eenmalig registreren).

En wat te denken van de Gebroeders van Limburg? Zie een website met bv Les Belles Heures, met o.a. de twaalf miniaturen die de kalender voor in het boek illustreren. De kalenderminiaturen inspireerde velen en leidde tot vele, vele reproducties. Een voorbeeld is Breviarium Grimani (afbeelding hierboven)

Tot slot een andere Nederlandse website, Middeleeuwse verluchte handschriften (Medieval Illuminated Manuscripts) van Koninklijke Bibliotheek en het Museum Meermanno-Westreenianum. Een database met circa 10.000 miniaturen.  JH

Middeleeuwse Tuinen, Trimesterlezing Tuinkunst & Parken (2)

Geplaatst op door
Beantwoorden

Gisteren zocht ik een afbeelding om de samenvatting van de komende trimesterlezing Middeleeuwse tuinen te illustreren. Er is tegenwoordig veel materiaal digitaal en via internet beschikbaar. Ik vond o.a. het al genoemde Livre des Prouffis Champestres et Ruraux, Book VI van Pietro de Crescenzi. Een manuscript met 13 afbeeldingen dat via CORSAIR, The Online Reseach Resource of The Pierpont Morgan Library, door te bladeren is. Klik hier om naar de 1ste pagina te gaan en van daaruit vervolg met Next page knop en klik ook eens op bv Description of this page.

Een snelle ingang tot veel Middeleeuws materiaal is via A Sampler of Medieval Images.
In totaal omvat CORSAIR 227 manuscripten, of te wel meer dan 20.000 afbeeldingen.

Zoeken kan ook, bv met garden. Dit leidt tot 58 objecten waar het woord ‘garden’ in de omschrijving staat. OK, soms is er wel weinig ‘garden’ op de afbeelding, maar er zitten ook juweeltjes tussen.  JH

Middeleeuwse Tuinen, Trimesterlezing Tuinkunst & Parken

Geplaatst op door
Beantwoorden

Middeleeuwse Tuinen, Trimesterlezing Tuinkunst & Parken
door drs. H.J. Saaltink
20 december 2007, 19:30-21:00
Hogeschool Utrecht, Nijenoord 1 3552 AS Utrecht (lokaal C.02.08) ; route

Samenvatting van trimesterlezing:

Middeleeuwse tuinen zijn verborgen in de mist van vele eeuwen. En er is geen enkele originele middeleeuwse tuin bewaard gebleven, we kunnen nergens gaan kijken. Daarom is het uitermate boeiend er toch een glimp van op te vangen. Maar eerst moeten we ons daarvoor wat gaan verdiepen in de leef- en denkwereld van middeleeuwse mensen. Want tuinen weerspiegelen altijd de cultuur waarin ze zijn ontstaan.

En daar beginnen de moeilijkheden. Wanneer bijvoorbeeld in één van de weinige middeleeuwse geschriften over tuinen een monnik een opsomming geeft van de planten die in zijn tuin staan zijn er twee mogelijkheden. Of ze hebben er werkelijk gestaan, of hij bedoelt eigenlijk te zeggen: in een ideale kloostertuin behóren die planten te staan. Het ‘waarheidsbegrip’ van middeleeuwse mensen is anders dan dat van ons. Feit en fictie lopen door elkaar heen.

De middeleeuwse mensen leefden in een van het christendom doordrenkt tijdperk waarin de liefde voor de Moeder Gods, Maria, centraal stond. Bovendien beschouwden zij het als een religieuze opdracht om het verloren gegane paradijs te herscheppen, een tuin te maken als een aards paradijs in het perspectief van het toekomstige hemelse.

We kunnen het één en ander te weten komen door bestudering van de weinige middeleeuwse geschriften over tuinen. Maar meer nog door het bekijken van de vele afbeeldingen, vaak prachtige miniaturen in schitterend geïllustreerde handschriften van getijdenboeken, evangeliën en missalen. Ze zijn meestal niet bedoeld als plaatje van een reële tuin; ze dienen meer als illustratie bij een verhaal. Toch ontdekken we vele details die voortdurend terugkeren zoals fonteinen, zodenbanken, bloemen en planten, vormsnoei, verhoogde bedden en omheiningen.

Tijdens de lezing gaan we ons met behulp van dia’s van die miniaturen en van prenten en schilderijen een beeld vormen van de tuinen van middeleeuwse mensen.

Daarbij ontdekken we de ‘Hortus conclusus’, de ‘besloten hof’ met zijn sterke religieuze vormgeving, waarin Maria zit met haar Kind, te midden van planten die allerlei symbolische betekenissen hebben, met als bekendste voorbeeld de madonnalelie. Maar we zien ook lusthoven met in onze ogen tamelijk woeste feesten. We gaan kijken in hun nutstuinen met voedingsgewassen en geneeskruiden, zowel in kloosters als daarbuiten. En een monnik, die leefde aan het begin van de 9de eeuw, vertelt ons in een gedicht enthousiast over zijn tuintje en zijn planten.

We maken een ‘excursie’ naar enkele middeleeuwse tuinen die in onze tijd, met behulp van veel onderzoek, opnieuw zijn aangelegd en ingericht.

Tenslotte zullen we zien dat het beeld van de middeleeuwse Hortus conclusus eeuwenlang in onze hoofden is blijven hangen en als metafoor te voorschijn komt in prenten en gedichten.

(afgebeeld pagina uit Pietro de Crescenzi: Livre des Prouffis Champestres et Ruraux, Book VI (ca. 1470), bron The Pierpont Morgan Library)

Het Baarnse Bos, een vorstelijk wandelpark

Geplaatst op door
Beantwoorden

Afgelopen vrijdagmiddag was de overhandiging van het eerste exemplaar van het boek Het Baarnse Bos, een vorstelijk wandelpark. Aan de rand van Het Baarnse Bos, in een tent op de Koningslaan, tussen Paleis Soestdijk en De Naald (en met zicht op beiden), deden sprekers van deelnemende organisaties hun woordje; Provincie Utrecht, Staatsbosbeheer en Gemeente Baarn. Eric Blok van SB4 presenteerde de onderzoeksresultaten en enkele van de 17 gedefinieerde deelprojecten tot herstel of ontwikkeling van verschillende punten en delen van Het Baarnse Bos. Een enthousiaste, fraai geillustreerde presentatie!

Het Baarnse Bos, het bos tegenover Paleis Soestdijk. Ooit was er de hofstede de Oelt (1350-1640), daarna groeide er de buitenplaats De Eult (1640-1757), vervolgens werd het vanaf 1758 bezit van de Koninklijke familie, als xe2x80x98overbosxe2x80x99 van Paleis Soestdijk. Sinds 1865 is het Het Baarnse Bos waarbij Staatsbosbeheer vanaf 1981 eigenaar en beheerder is.

Illustratie van de rijkdom in grootte, aan vormen en in elementen vormt m.n. de kaart van J. Perk voor de toenmalige eigenaar Willem Gideon Deutz (ca. 1757). Een zeer grote kaart waarvan de details op een pagina grote afbeelding verloren gaan. Maar gelukkig kent het boek vele uitsnedes waarin de details schitterend naar voren komen.

De presentatie van Eric Blok en het boek maken ook duidelijk dat die rijkdom op het eerste gezicht verloren lijkt te zijn gegaan. Dit blijkt slechts zeer gedeeltelijk waar. Zeer veel is qua plek en struktuur te duiden; direct onder het ‘oppervlak’ van de eerste waarneming is met de opgedane kennis zo veel alsnog te duiden in het veld.
En dit alles vormt de basis voor de al genoemde deelprojecten tot herstel of ontwikkeling van verschillende punten en delen van Het Baarnse Bos.

Het zal de Sint niet meer lukken om u dit boek cadeau te doen, maar laat het dan vooral de Kerstman zijn. En gelooft u in geen van beide, koop dan vooral zelf dit fraaie, zeer rijk geillustreerde boek. Heerlijk voor de dagen tussen Kerst en Oud en Nieuw. JH

Het Baarnse Bos, een vorstelijk wandelpark
E. Blok, C. Brouwer, R. Blijdenstijn
17,50 ISBN 9789079156023
Een uitgave van de Provincie Utrecht ism Stokerkade.

Iets meer in De Gooi- en Eemlander en Reformatorisch Dagblad
Een uitgebreid verslag en boekbespreking staat nu (3-dec) in Baarnsche Courant