Maandelijks archief: februari 2006

Bomen horen op de grachten

Geplaatst op door
Beantwoorden


In het onlangs verschenen tijdschrift Binnenstad (Jg.40, februari2006, nr.215), een uitgave van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, schreef Walther Schoonenberg een artikel, getiteld Bomen horen op de grachten. De aanleiding was de voltooïng van de restauratie van de walmuurvernieuwing en de herinrichting van de straat tussen Huidenstraat en de Leidse Gracht. De bomen moesten voor deze operatie tijdelijk verdwijnen en toen het werk was opgeleverd kon men heel anders dan voorheen genieten van een vrij uitzicht op de gevelwand van Bijbels Museum, Niod en aangrenzende herenhuizen. In de Deelraad Amsterdam-Centrum was men zelfs zo gecharmeerd van het andere gezicht op de architectuur, dat men voorstelde de bomen na de herinrichting voor een jaar niet te herplanten.
De Vereniging Amsterdamse Binnenstad was daar fel tegen gekant. Toch zijn er schilderijen bekend van Gerrit Berckheyde (1672, 1685), die juist dit deel van de gracht zonder bomen schildert. Schoonenberg draagt argumenten aan waarom de bomen wel degelijk langs de grachten horen, ook in vorige eeuwen.
Ook welke soort bomen langs de grachten werden geplant, komt ter sprake, alhoewel dit door de schrijver niet juist werd geïnterpreteerd. Tomaso Contarini schreef hierover in 1610 hoe dat in zijn werk ging: “… omdat ze [deAmsterdammers] gewoon zijn om langs de hele lengte van de gracht aan de rand van de kaden een rechte rij grote bomen te planten, die ze ‘lind’ noemen en die door hun groen zeer veel bijdragen aan de fraaiheid van deze en andere steden”. Volgens een keur uit 1612 gaven de bomen niet alleen schaduw, maar zorgden ze ook voor “soete lucht”. Schoonenberg interpreteert de ‘lind’ als lint (=rij) en de ‘soete lucht’ als zuurstof; waarschijnlijker is het dat het gaat om de lindeboom, waarvan de bloesem inderdaad een zoete geur verspreidt. De iepen-aanplant uit de 19de en 20ste eeuw is dus waarschijnlijk niet origineel. Lees het artikel.

Stichting Probos & evenementen

Geplaatst op door
Beantwoorden

Het eerder genoemde boek Historische Boselementen is van de hand van medewerkers van de Stichting Probos. Op hun site, onder Vrienden staat ‘Al in de achttiende eeuw begon men bosbeheer op een wetenschappelijke leest te schoeien. Dat was ook hoognodig, want er heersten soms rare overtuigingen. Bijvoorbeeld dat de groei van takken en bladeren ten koste ging van de groei van de stam. Alle takken werden dan ook wel verwijderd, uiteraard met rampzalige gevolgen. Maar ook later werden veel ‘fouten’ gemaakt bij de aanleg en het beheer van bossen, zoals de grootschalige diepe grondbewerkingsprojecten van eind negentiende, begin twintigste eeuw. Maar langzaam maar zeker werd ons bosbeheer en later ons natuurbeheer steeds meer gebaseerd op wetenschap en ervaring. Met de pensionering van bos- en natuurbeheerders verdwijnt echter elke keer weer een bron van kennis en ervaring. Lang niet alle mensen die werkzaam zijn geweest in de sector hebben hun kennis en ervaring op papier gesteld en als ze dat wel hebben gedaan, is dit lang niet altijd makkelijk toegankelijk. Stichting Probos heeft daarom de ‘Vrienden van Probos’ in het leven geroepen’

Onder Evenementen wordt een 2-tal interessant klinkende evenementen genoemd
– Excursie ‘Historische boselementen in het Ketelwald’ (7 april 2006)
Een dagexcursie, met inleidingen, naar het Ketelwald, het middeleeuwse bosgebied waartoe tegenwoordig nog het Nederrijkswald bij Nijmegen en het aangrenzende Reichswald bij Kleef behoren.
– Symposium ‘Verborgen erfgoed in het bos’ (27 april 2006)
Over de rol die cultuurhistorie kan spelen bij het beheer en de aanleg van bossen.

Duinrel van Petrus Schenk

Geplaatst op door
2

Op internet kwam ik een/de set met titelpagina en 16 Afbeeldinge der voornaemste Gezichten van DUINREL van Petrus Schenk tegen : ‘De Hoog-Edelgeboren Heere C. de Jonge van Elleméét, Heere van Elleméét etc. etc. ontvanger Generael der Vereenigde Nederlanden wordt de Afbeeldinge der voornaemste Gezichten van DUINREL gedienstig opgedragen door zijn Hoog-Edels onderdanigen Dienaer Petrus Schenk.’

Klik, kijk, lees en geniet.

Oratie Prof. dr. E. A. de Jong, 17 maart 2006

Geplaatst op door
Beantwoorden

Vrijdag 17 maart, klokke 16.15 uur, zal Prof. dr. Erik A. de Jong het hoogleraarsambt aanvaarden met het uitspreken van zijn oratie. De Jong (zie curriculum vitae) werd per 1 januari 2004 door de Clusiusstichting benoemd tot bijzonder hoogleraar in de Geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur .

De plechtigheid vindt plaats in het Groot Auditorium in het Academiegebouw, Rapenburg 73 te Leiden. Iedereen wordt verzocht een kwartier voor aanvang aanwezig te zijn. De parkeermogelijkheden in de nabijheid van het Academiegebouw zijn beperkt (route).

Deze openbare les is voor iedereen toegankelijk.

Louis van der Swaelmen (1883-1929)

Geplaatst op door
2

Louis van der Swaelmen , doet deze naam een belletje rinkelen? Het was een in België bekende tuinarchitect en stedenbouwkundige, die ook in Nederland heeft gewerkt. Zie voor een korte biografie:http://www.artnet.com/library/08/0878/T087838.asp. Een dezer dagen kreeg ik een rapport opgestuurd, getiteld Cultuurhistorisch onderzoek kasteelpark Meldert (te Hoegaarden, België), opgesteld door Adviesbureau Lantschap, i.s.m. Albers Adviezen (2005). Het rapport behelst een cultuurhistorische onderlegger voor een voorstel tot toekomstig(e) inrichting en beheer van het park. Meer over het landgoed is te vinden op http://www.sint-janscollege-meldert.be/html/School/ges_park.htm. Kasteel Meldert is een neogotisch kasteel, gebouwd in 1845 naar ontwerp van Auguste Marie Vivroux. In 1867 werd een bijzondere oranjerie toegevoegd in de vorm van een neogotische kerk (folly), naar ontwerp van Hendrik Beyart.

Van der Swaelmen was tijdens WOI gevlucht naar Nederland zoals zovele Belgische burgers en soldaten en toen België het neutrale Nederland voor de geboden hulp dank wilde betuigen met een monument (het zgn. Belgenmonument op de Amersfoortse Berg in Amersfoort), werd dit uitgevoerd door de Belgische architect Huib Hoste i.s.m. de Belgische tuinarchitect Louis van der Swaelmen.

Van der Swaelmen was in zijn Nederlandse tijd in aanraking gekomen met H.P.Berlage en het is duidelijk in zijn werken te merken dat hij door hem beïnvloed is. Zijn werken zijn te vergelijken met de werken van de Nederlandse tuinarchitect D.F.Tersteeg (1876-1942) (zie http://library.wur.nl/tuin). Dat is ook heel duidelijk aan het bijgevoegde ontwerp uit 1911 (Archief Universiteit Leuven) te zien. Een interessante studie zou zijn het werk van Van der Swaelmen en Tersteeg te vergelijken, in combinatie met hun gezamelijke inspiratiebron (Arts & Crafts Movement?).

Het is een interessant rapport met vele invalshoeken. Wie wil mag het van me lenen.

Historische Boselementen

Geplaatst op door
Beantwoorden

In de Cascade Nieuwsbrief Herfst 2005 noemde Carla al het boek(je) Historische Boselementen. Geschiedenis, herkenning en beheer van Patrick Jansen en Mark van Benthem. Dat het Nederlandse landschap een resultante van menselijk handelen is, is een bekend gegeven. Overal zijn elementen te zien, maar zien/herkennen vraagt om kennis ; des te meer je weet, des te meer je ziet. Dit boek biedt deze kennis en wel specifiek voor boselementen. Een boek als Over hagelkruisen, banpalen en pestbosjes. Historische landschapselementen in Nederland.

Dezelfde schrijvers geven via het artikel Verborgen Erfgoed, in tijdschrift BosRevue van de Vereniging voor Bos in Vlaanderen, een indruk van het boek. Dit artikel staat nu ook op internet zodat ook een breder publiek hier nu kennis van kan nemen. Aangetekend moet worden dat het boek veel meer achtergrond bij de boselementen geeft, terwijl het artikel wat meer nadruk geeft op het stappenplan tot instandhouding van cultuurhistorische waarden in bosgebieden.

Wij draaien bij voorkeur linksom

Geplaatst op door
2

Even iets heel anders of toch een aanleiding tot een tuinhistorische vraag. Afgelopen zaterdag stond er in mijn krant een artikel over de vraag ‘Waarom gaan lopers en schaatsers altijd linksom over de baan?’ In deze tijd van de Olympische Spelen een voor de hand liggende vraag, maar ook de Grieken draaiden al linksom. De vraag is of dit aangeboren is en of dit dan botst met het feit dat de meeste mensen de rechterhand prefereren boven de linker. Het gaat mij niet om het antwoord, dat moet waarschijnlijk gezocht worden in ongelijke hersenhelften en ongelijke dopamineconcentraties. Nee, het ging mij meer om het navolgende. Het blijkt dat zelfs bij wandelen, zonder paden, wegwijzer of doel, een lichte voorkeur voor linksom naar voren komt. En des te zwaarder de inspanning, des te uitgesprokener de voorkeur voor linksom. Nou was dit wandelen een reden om het artikel in zijn geheel te lezen, met de gedachtesprong naar een eerdere notitie (mei-05):

Het woord wandeling. Ik weet niet meer waarom, maar recentelijk schoot het woord wandeling me door het hoofd. Ik zal ergens in een park hebben gelopen en diverse malen rond mijn as hebben gedraaid, om maar niets te missen. Want ik wist niet hoe te lopen. Welke route te volgen om maar niets te missen. Welke route te lopen om geleid te worden tot vergezichten, aandachtspunten, kleuren en lijnen. Hoe had de tuinarchitect gedacht mensen te laten lopen zoals hij het wilde? Zodat zij zagen wat hij wilde en op een manier die hij wilde. Was de eigenaar op de hoogte? Was er een kennisoverdracht geweest van architect naar eigenaar en begeleidde de laatste de bezoekers? Was er een begeleidend schrijven? Een kaart of boekje? Of was het een kwestie van weten waar te starten en de vormgeving leidt je vanzelf van het eerste naar het volgende punt? Een onbewust (voor de wandelaar) afgedwongen (door de tuinarchitect) route?

Nou is het eerste (waarom linksom) geen antwoord op het tweede (wat leidt), maar ik vond het wel een leuke match. En wie verwijst mij naar meer tuinhistorische documentatie?

Zeldzame primula’s in de tuinen van Paleis Het Loo

Geplaatst op door
3

Van 26 april tot en met 9 mei 2006 besteedt Paleis Het Loo in de voorjaarsbeplanting speciale aandacht aan de tuinprimula. Onder de titel “Delicate schoonheid” worden de zeldzame oude primulasoorten in het zonnetje gezet.

(afbeelding eigendom van Paleis Het Loo Nationaal Museum Apeldoorn)

De bloemen van de aurikel, beter bekend als tuinprimula, zijn juweeltjes in kleur en tekening. In tegenstelling tot de tegenwoordige eenkleurige soort huis-, tuin- en keukenprimula, zijn er in de paleistuinen zo’n honderdvijftig verschillende variëteiten van de primula te bewonderen. Gestreepte, gepoederde, dubbelbloemige; de variatie is eindeloos. De plant was in de 17de en 18de eeuw zeer geliefd bij de aristocratie en rijke burgerij. Koningin Mary had bij haar paleis zelfs een speciale aurikeltuin met een zogenaamd aurikeltheater. Met stellages werd een theateropstelling gebouwd om de collectie planten goed tot haar recht te laten komen en de bloemen van dichtbij te kunnen bekijken.
In de Koninginnetuin van Paleis Het Loo wordt een dergelijke opstelling gereconstrueerd in de beschutting van de overgroeide wandelgangen, de berceaux. Daarnaast zijn er primula’s geplant in tuinparterres. In het museum is een folder verkrijgbaar waarin een wandeling langs de voorjaarsbloeiers staat beschreven.

De lente is dé gelegenheid om te genieten van de vele soorten bijzondere voorjaarsbloemen in de tuin van het museum. Het is de enige historische tuin in Nederland waar de 17de eeuwse Hollandse voorjaarsbloeiers op oorspronkelijke wijze zijn opgeplant. Samen met vaste planten, beeldenvijvers en spuitende fonteinen zorgen ze voor een kleurrijk en afwisselend schouwspel. Ook is er in de maanden april en mei gelegenheid om in het Paleispark rond het jachtslot Het Oude Loo een pracht aan rododendrons en azalea’s te bewonderen.

Paleis Het Loo Nationaal Museum
Postadres: Koninklijk Park 1, 7315 JA Apeldoorn.
Ingang: via parkeerplaats Amersfoortseweg, Apeldoorn.
Geopend: dinsdag t/m zondag en op feestdagen van 10.00-17.00 uur.
Gesloten : ’s maandags, tenzij een feestdag.
Entree: € 9,00 p.p., 6 t/m 17 jr. € 3,00 p.p.
Routebeschrijving: A1 en A50 afslag Paleis Het Loo en vervolgens ANWB-borden volgen.
Openbaar vervoer: Station Apeldoorn, buslijn 102 en 104, halte Paleis Het Loo; buslijn 5 (Berg en Bosch) en 10 (Kerschoten), halte Gedenknaald.
Informatie: 055-5772400 of www.paleishetloo.nl
Informatie Paleispark: www.kroondomeinhetloo.nl

Vrienden mogen kapelwoning kopen

Geplaatst op door
Beantwoorden

De weblog ‘Beeckestijn moet open blijven!’ vermeldt dat de stichting Vrienden van Beeckestijn de kapelwoning van de buitenplaats Beeckestijn mag kopen.

En als u dan toch op die website kijkt, lees dan ook ‘Monumentenzorg: kapelwoning is zeldzaam‘. En vergeet niet de afbeelding in die weblog aan te clicken. Resulteert in een zeer fraaie oude foto met niet alleen de kapelwoning, maar ook de leegte van het landschap op de achtergrond.